ზვიად გამსახურდია: მითების თარგმანებანი

“მითოლოგიაში მოცემულია კოსმიური და ადამიანური ყოფის არქეტიპული მოდელები. სწორად გაშიფრული მითი ადამიანური ცხოვრების მრავალ საიდუმლოს ხდის ფარდას”.

“ძველბერძნული მითოსი სინამდვილეში არის არა ძველბერძნული, არამედ პელაზგური მითოსი. ამას აღნიშნავდა დიდი გერმანელი ფილოსოფოსი შელლინგი და პელაზგურ ეპოქას საბერძნეთის განვთარებაში იგი განმარტავდა, როგორც საბიზმს ე.ი. ნათელხილვითი სიბრძნის ეპოქას”.

“მეცნიერებაში მიღებული თვალსაზრისია, რომ ტიტანები და გმირები ეკუთვნიან არაბერძნულ, წინაბერძნულ სამყაროს და წარმართავენ თავდაპირველად პელაზგურ კულტურას, ხოლო შემდეგ-შემოსულ აქაველთა კულტურას. ტიტანები და გმირები ზეკაცებია, რომელთაც მიიღეს ღვთაებრივი მეობის ნაბერწკალი”.

“შემთხვევითი არ არის, რომ კავკასიასთან დაკავშირებულია ბერძნული მითოსის უმთავრესი მომენტები. გაიხსენეთ არგონავტების ლაშქრობა, გაიხსენეთ პრომეთეს მიჯაჭვება კავკასიის ქედზე, რაც უმთავრესი მომენტებია ბერძნულ მითოლოგიაში”.

“მითოსის პერსონაჟთა მისია, მათი სულიერი რაობა ყოველთვის მათი სახელების მიხედვით განიმარტებოდა. სახელები მითოსის პერსონაჟებისა, ღმერთების, ნახევრადღმერთების, ტიტანების, გმირების სახელები იქმნებოდა მათი არსობრივი მნიშვნელობიდან გამომდინარე. კერძოდ, “პრო-მეთეო” ძველბერძნულად ნიშნავს წინასწარმეტყველურ აზროვნებას, წინასწარგანჭვრეტას”.

“იაპეტოსის სახელი ზენონ ელეელის მიერ განიმარტება, როგორც ზენა სამყარო, სულიერი სამყარო. იაპეტოს ე.ი. ის, რაც მიისწრაფის ზევით, სულიერი სამყაროსკენ. ე.ი. პრომეთე არის ზენა სამყაროს, სულიერ სამყაროს ძე, ანუ წინასწარმეტყველური აზროვნება”.

“ზევსი-პერსონიფიცირებული სახე ინდოევროპული კაცობრიობისა, მიმართავს პრომეთეს-პერსონიფიცირებულ სახეს პელაზგური, ანუ პროტოიბერიული კაცობრიობისას. “იაპეტოსის ძეო, უკეთილშობილესო ყველა მეუფეთა შორის, ყველაზე დიდო მცნობო მომავლისა, მეგობარო, რად დაანაწილე ხარი ამგვარად?” ზვიად გამსახურდიასეული თარგმანება: ” პრომეთე და მისი მიმდევარი ქურუმები მოატყუებენ ზევსს და მის ქურუმებს სამსხვერპლო ხარის დანაწილებისას. ეს მოტყუება სიმბოლოა იმისა, რომ მათი ინტელექტი უფრო განვითარებულია, რომ ის უფრო მაღლა იდგა მათ კულტურაზე. უფრო მაღლა იდგა შესაბამისად აზროვნებითი კულტურაც”.

“(ეთნოლოგიურ ასპექტში) პრომეთე არის სიმბოლო იმ მოდგმისა, იმ ხალხისა, რომელმაც უნდა განავითაროს მისტერიათა კულტურა, რომელიც არის შემქმნელი მისტერიათა კულტურისა და ყოველივე იმისა, რაც მოდის ამ მისტერიათა კულტურიდან. სახელდობრ, სულიერი განვითარებისა, ინიციაციისა და სულიერი აზროვნების”.

“ერთ-ერთი მთავარი ახსნა პრომეთეს მითისა კაცობრიობის ევოლუციაში, აზროვნების ევოლუციაში არის ის ეტაპი, როდესაც აზროვნება მიეჯაჭვება ადამიანის ფიზიკურ სხეულს-ადამიანის სულის ფიზიკურ სხეულში ჩამოსვლასთან ერთად და არის დატყვევებული ამ ფიზიკურ სხეულში, ხოლო გათავისუფლება პრომეთესი, რომელიც მიჯაჭვულია კავკასიის ქედზე, არის გათავისუფლება ამ აზროვნებისა სხეულებრივი საწყისისაგან. გათავისუფლებული პრომეთე არის გათავისუფლებული წინასწარმეტყველური აზროვნება, ხოლო მიჯაჭვული პრომეთე ადამიანის ფიზიკურ სხეულზე მიჯაჭვული აზროვნებაა.  ეს არის ეტაპი კაცობრიობის ევოლუციაში, რომელიც ცნობილია ადამიანური არსების, სულის ჩაძირვად ფიზიკურ სხეულში, ხოლო შემდეგ ხდება მატერიისაგან სულის გათავისუფლება. ეს არის პრომეთეს მითის სპირიტუალური, ფილოსოფიური ასპექტი”.

“ოთხ ელემენტს შორის-ცეცხლი, წყალი, მიწა, ჰაერი-ადამიანის “მე”-ს თვითებას, მეობას შეესაბამება ცეცხლი”.

“პრომეთეს მიერ ციდან ცეცხლის მოტაცება  მიკროკოსმული გაგებით თვითების, მეობის შეძენაა, ხოლო ღმერთების მიერ ტიტანების ტარტარში ჩამარხვა ადამიანის სულიერ მატერიაში ჩამოსვლაა, სხეულში ჩაძირვაა და გამკვიდრებაა, რითაც იწყება ადამიანის ინდივიდუალური ცხოვრება, აზროვნება და კულტურა”.

“იაპეტოსის ძე, პრომეთე, ოდესღაც აღზევებული  ტიტანი, ღმერთებისათვის ცეცხლის (ღვთაებრივი მეობის ნაბერწკლის) მომტაცებელი, შემქმნელი და ინსპირატორი კაცობრიობის ცივილიზაციისა და აზროვნებითი კულტურისა, შემოქმედი და წანასწარმხედი მოაზროვნე, მისტერიათა კულტურის ინაუგურატორი (შემომღები) არის სიმბოლო იაფეთური, პროტოქართული, ანუ პროტოევროპული ეთნოსისა, რომელიც ჟამთა ვითარებაში დაამარცხა და გარიყა ზევსმა, ანუ ინდოევროპულმა კაცობრიობამ, მიაჯაჭვა კავკასიაზე, ანუ კავკასიით შემოზღუდა მისი ცხოვრებისა და მოღვაწეობის არენა”.

“კავკასიონზე მიჯაჭვული პრომეთე, ანუ მაღალი ცივილიზაციის, კულტურისა და აზროვნების მატარებელი კაცობრიბა არის პროტოქართული მოდგმა კავკასიაში ლოკალიზებული, კავკასიაზე მიჯაჭვული”.

“რა არის პრომეთესეული ცეცხლი, თუ არა ცეცხლი სიყვარულისა, თავგანწირვისა? განა რად მიაჯაჭვეს პრომეთე-ამირანი კავკასიის ქედზე? იქნებ მივიჩნიოთ მითიური ტიტანი ერის სულიერ პერსონიფიკაციად”.

“(გურამ რჩეულიშვილის მთლს არსებაში ხშირად მოვარდნილი სტიქიის მსგავსად ვლინდებოდა ის პრომეთესეული ცეცხლი, რომელსაც განათლებული ევროპელები ერთხმად უწოდებენ კოლხური, ქართული ხასიათის ძირითად მახასიათებელს)”.

“პრომეთე ასახავს მისტერიათა კულტურას, რომელიც იყო პირველადი ძველ საბერძნეთში და შემდეგ ლოკალიზებული კავკასიაში, რაც სიმბოლურად ასახულია პრომეთეს მიჯაჭვით კავკასიის ქედზე”.

“პრომეთეს აწამებს ზევსის არწივი. არწივი ერთის მხრივ, სიმბოლოა სულიერი აღმაფრენისა და შემეცნებისა, ხოლო მეორეს მხრივ, ეს არის სიმბოლო იმპერიული ძლიერებისა და ძალმომრეობისა, რომელიც აწამებს პრომეთეს”.

“პრომეთეს მხსნელი არის მისი საქმის გამგრძელებელი ჰერაკლე-იგი მისტერიათა სინკრეტული კულტურის ახალ საფეხურზე ამყვანი გმირია და ეკუთვნის აგრეთვე წინარებერძნულ, პელაზგურ, იბერიულ სამყაროს, ძველიბერიულ მისტერიებს”.

“ჰერაკლე პერსევსის ძეა, რომელმაც დააფუძნა ნათლმხილველური პელაზგური კულტურა, რომელიც შემდეგ გადაიყვანა ათენელთა ჰელინურ კულტურაზე… ამავე დროს, ჰერაკლე ზევსის ძეა, ვინაიდან მან აითვისა აგრეთვე ზევსური, ე.ი. ინდოევროპული ინიციაციური კულტურაც”.

“რა არის ჰერაკლე? ეს არის ინიციაციის ახალი კულტურა, ნებელობითი ინიციაცია, ჰეროიკული ინიციაცია, რომელიც არის წინასახე ქრისტიანული ინიციაციისა”.

“ჰერაკლეს ჩვეულებრივ ლომისტყაოსნად გამოსახავენ, მცირეაზიული ლომისტყაოსანი და ვეფხისტყაოსანი გმირების კვალობაზე, რაც სიმბოლოა თვითფლობისა და მე-ს მეფური ძალმოსილებისა. მისი ზებუნებრივი ფიზიკური ძალმოსილება, მისი გმირობანი სიმბოლურად ასახავენ მისტის, ანუ ადეპტის სულიერ პოტენციებს, ნებელობის ძალას, მისი “დოდეკალიოს” (12 საქმე) 12 საფეხურია ინიციაციისა”.

” ჰერაკლეს გმირობანი სიმბოლურად უნდა გავიგოთ, როგორც ინიციაციის სხვა და სხვა საფეხური, სულიერი განვითარების სხვა და სხვა დონე, რომლის კულმინაციაც არის პრომეთეს გათავისუფლება, ანუ აზრის გათავისუფლება ფიზიკური სხეულის ტყვეობისაგან და კაცობრიობის გამოხსნა”.

“ჰერაკლეს მიერ კვერთხის დაკვრით კლდიდან წყლის აღმოცენება ითვლება ქრისტესაგან, როგორც სულიერი კლდისაგან წყლის აღმოცენების წინასახედ (1 კორ. 10.4)”.

“მითები პრომეთეს, ჰერაკლესა და არგონავტების  შესახებ განჭვრეტაა ქრისტიანობის მომავალი მისიისა. დორიულ-კოლხური ინიციაცია, რომლის მესვეურნიც არიან ხსენებული გმირები, წინასახეა ქრისტიანული ინიციაციისა. შემთხვევითი როდია, რომ დორიული ინიციაცია კოლხურთან არის დაკავშირებული, ხოლო ჰერაკლე არგონავტების ლაშქრობის ერთ-ერთი მონაწილეა…. ამაზე მეტყველებს აგრეთვე ისიც, რომ სახელი “იასონ” შინაარსობრივად უკავშირდება “იესოს” (“იასის”-წამალი, “იესო”-მკურნალი). ასე რომ, პრომეთეს, ბერძნული მითოლოგიის თვალსაზრისით, ათავისუფლებს მომავლის თეურგია, ინიციაციის ახალი კულტურა, რაც ქრისტიანული თეოსოფიის თვალსაზრისით ქრისტიანულ თეურგიას გულისხმობს”.

“ლაშქრობა კოლხეთში სიმბოლურად, იმაგინატიურად არის ლაშქრობა სულიერი სიბრძნის, მისტერიალური სიბრძნის მოსაპოვებლად, რომელიც იმჟამად შემორჩენილი იყო მხოლოდ კოლხეთში”.

“კოლხეთიდან ოქროს საწმისის გატაცება ბერძნების მიერ უნდა გავიგოთ, როგორც მისტერიალური ცოდნის წაღება, რომელიც ადრე დაჰკარგეს ბერძნებმა და იმ დროისთვის მხოლოდ კოლხეთში იყო შემორჩენილი”.

“ოქროს საწმისი, ვერძის კოსმიური სიბრძნე, ანტიკურ ეპოქაში იგივე შინაარსს ატარებს, რასაც შუა საუკუნეებში ფილოსოფიური ქვა, ან გრაალი. ოქროს საწმისს “კლასიკურ გრაალსაც” უწოდებენ”.

“აგრეთვე არგონავტების ლაშქრობა არის წაინასახე ქრისტიანული ინიციაციისა და შემთხვევითი არ არის, რომ ოქროს საწმისს სულიერ მეცნიერებაში ეწოდება კლასიკური გრაალი. ოქროს საწმისი ანტიურ პერიოდში არის იგივე, რაც შუა საუკუნეებში გრაალი და ფილოსოფიური ქვა. ფილოსოფიური ქვა და გრაალი არის აგრეთვე იდენტური ცნებები. ფილოსოფიური ქვის ძიება არის არა მარტო ფიზიკური ოქროს ძიება, არამედ სულიერი ინიციაციის ძიება, ღვთის ძიება, სულიერი ცნობიერების განვითარების გარკვეული დონის ძიება, რომელიც ანტიურ მისტერიებში, ძველბერძნულ მისტერიებში გადმოცემული იყო, როგორც ოქროს საწმისის ძიება”.

“ოქროს საწმისი ანტიურ მისტერიათა კულტურის სიმბოლოა, გრაალი კი ქრისტიანული მისტერიებისა. ოქროს საწმისის კულტურა ქართველურმა კოლხურმა ტომებმა შექმნეს, ხოლო გრაალის კულტურა მათმა მონათესავე დასავლეთის კელტიბერიულმა ტომემა”.

“პროტო-ქართველებისათვის დამახასიათებელი იყო მცენარეული ტოტემური ვაზი (ვაზის კულტი), მუხა და ცხოველური ტოტემები, ვეფხი და მგელი”.

“ვეფხის ტყავი უძველესი ტოტემური სახეა იაფეტური კაცობრიობისა, კავკასიური რასისა”.

“ცხენი ინტელექტის სიმბოლოა ძველეპიურ პოეზიასა და მითოსში”.

“ქვაბში საუნჯის პოვნა საყოველთაოდ ცნობილი სიმბოლოა მისტერიალურ სიბრძნესთან ზიარებისა”.

“გილგამეშიანში” მოცემულია ინიციაციური შემეცნების გზა პრეისტორიული ხანის შუამდინარეთის ქვეყნებისა”.

“ინიციაციის გზის ალეგორიული ასახვაა ოდისევსისა და მსგავსი გმირების თავგადასავლები. უწინარეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ “ოდისეაში” აღწერილია გმირების ქვესკნელად შთასვლა, რაც ბერძნული მსოფლმხედველობისათვის განუყოფელია ინიციაციისაგან. ეს არის წარმავლობაზე გამარჯვება, მკვდართა საუფლოში, მარადიულ სამყაროში ცნობიერი შესვლა, სულში მარადიული საწყისის გაღვიძება”.

“(ნაცარქექია) სიზარმაცისა და ბაქიაობის განსახიერება კი არ არის, როგორც ზოგიერთ კალმოსანს ჰგონია, არამედ ჭკუისა და მოხერხებისა… ნაცარქექია ქართველი ოდისევსია, იგი ახერხებს ციკლოპის მოტყუებას და დამარცხებას. ოღონდ კარგი იქნებოდა, თუ მის შესახებ მსჯელობას განვავითარებთ და მასში მხოლოდ პოლიტიკურ მებრძოლს და დიპლომატს კი არ დავინახავთ, არამედ სულიერ პლანში მებრძოლს უნივერსალურ ბოროტებასთან. იგი მედიტატორია და მოაზროვნე, იგი ჭვრეტითი ნატურაა (ნაცარი აზრის სიმბოლოდ იშიფრება ვყელა ზღაპარში). აქედანაა მისი გარეგანი პასივობა. ამ თვალსაზრისით იგი ზეეროვნული სახეა, ზოგადსაკაცობრიო სახე… ალბათ, ამიტომაც დაუკავშირა მღვდელმა გრიგოლ ფერაძემ ნაცარქექია წმინდა გიორგის სახეს”

წიგნიდან: “აირჩიე, ქართველო ერო!” ზვიად გამსახურდიას გამონათქვამები

ზვიად გამსახურდია: “ძველირლანდიური საგა და მითოსი”

ირლანდიის ისტორიის უძველესი ხანა დაკავშირებულია ევროპის ცენტრალურ და დასავლეთ ნაწილებში მცხოვრები ხალხის, კელტების ექსპანსიასთან. ბერძნები Keltoi-ს უწოდებდნენ ალპების ჩრდილოეთით მცხოვრებ ხალხებს და მათ საერთო წარმოშობის ხალხებად სთვლიდნენ. როგორც ბრიტანული ენციკლოპედია გვეუბნება, ტერმინების “კელტის” და “კელტურის” არასწორმა ხმარებამ გამოიწვია მრავალი გაუგებრობა. ჩვეულებისამებრ, კელტებს უწოდებდნენ კელტურად მოლაპარაკე ხალხებს ადრინდელ საფრანგეთში, დიდ ბრიტანეთსა და ირლანდიაში, ისინი შავგვრემანები იყვნენ და ტანმორჩილნი, ხოლო ძველი დროის მწერლები კელტებს უწოდებდნენ გოლიათური აღნაგობის ქერა და ცისფერთვალება ხალხს, რომელიც მკვიდრობდა ევროპაში.

ამრიგად, კელტები ფიზიკური გარეგნობის მიხედვით განიყოფებიან ორ ჯგუფად: პირველი ჯგუფი მკვიდრობდა ჩრდილო-დასავლეთ ევროპაში, ძირითადად სკანდინავიაში. მათ ჰქონდათ გრძელი თავები, ვიწრო, არწივისებური ცხვირი, ცისფერი თვალები, ღია თმა. ისინი ტანმაღლობით გამოირჩეოდნენ. ეს გახლავთ წინაპრები, საერთოდ, ჩრდილოეთის ხალხებისა. მეორე ჯგუფი გამოირჩევა უფრო მრგვალი თავით, ფართო სახით, მოზრდილი ცხვირით, მორუხო თვალებით, ღია-წაბლისფერი თმით. ამ ჯგუფის წარმომადგენელნი ბრგენი არან და საშუალო ტანისა. ამ მოდგმას ხშირად უწოდებენ კელტურს ანუ ალპინურს (Alpine), ვინაიდან ისინი გვხვდებიან ალპების გაყოლებით სამხრეთ-დასავლეთ საფრანგეთში, სავოიში, შვეიცარიაში, ბრეტანში, ბურგუნდიაში, ვოგეზებში და სხვ. ასე რომ, არის განსხვავება როგორც ანთროპოლოგიური, ასევე გეოგრაფიული სკანდინავურსა და ე.წ ხმელთაშუაზღვის კელტებს შორის. ე.წ. ლა ტენის (La Tene) კულტურის განვითარების პერიოდში კელტები უაღრესად გაძლიერდნენ (500 წ. ქრისტემდე და 1 წ. ქრისტეს შემდეგ). ამას მოჰყვა ამ ხალხების დიდი ექსპანსია მთელ ევროპაში და მცირე აზიაში. მეცნიერები მათ ძლიერებას მიაწერენ მეტალურგიის მაღალ განვითარებას, კერძოდ, რ კ ი ნ ი ს წ ა რ მ ო ე ბ ა ს. ქრისტემდემესამე საუკუნე იყო დასაწყისი მძლავრი კელტური ექსპანსიისა, რომელიც კიდევ უფრო ადრეც მიმდინარეობდა. ამ დროისათვის კელტებმა დაიკავეს საფრანგეთის ხმელთაშუაზღვის სანაპირო და ესპანეთი გადიზამდე (Gadiz). აქ ისინი შეერიენ ადგილობრივ იბერიელებს. აქედან წარმოსდგა სახელწოდება “კელტ-იბერები”, შემდეგ კელტები გადავიდნენ იტალიაში, შვეიცარიაში, დაამარცხეს ეტრუსკები და აიღეს რომი (390 წ. ქრისტემდე), აქ მათ მიიღეს ოქროს ხარკი, შემდეგ გადავიდნენ ბალკანებზე, დაგალახეს ჰელესპონტი და დაიპყრეს თრაკია, მარშით გაიარეს მცირე აზია და შეჩერდნენ იქ, სადაც არის ისტორიული გალატია, რომელიც მოხსენიებულია ახალ აღთქმაში (იხ. გალატელთა მიმართ ეპისტოლე წმ. პავლე მოციქულისა), შემდეგ მათ გზა განაგრძეს აღმოსავლეთისკენ. აუხვიეს ჩრდილოეთით, გაიარეს კ ო ლ ხ ე თ ი, შავი ზღვის მთელი სანაპირო და გადავიდნენ სკვითეთში, აზოვის ზღვამდე, და აქ შეერივნენ სკვითებს. რა თქმა უნდა, კელტების მსვლელობა არ იყო ერთწამიერი, იმჟამინდელი ტექნიკისა და გადაადგილების საშუალებათა არასრულყოფილებას ზედ ერთვოდა მათი ინტერესი ადგილობრივ მოსახლეობასთან ვაჭრობისა და სხვადასხვაგვარი აღებ-მიცემობისა. ამიტომ მათი ნაწილი ყოველთვის ყოვნდებოდა ამა თუ იმ დაპყრობილ ადგილზე. ჰიპოთეზურად შესაძლოა დავუშვათ, რომ იგივე მოხდა იმჟამინდელ საქართველოშიც. როგორც ჩანს, კელტური მოსახლეობის ნაწილი შეერია იმჟამინდელი საქართველოს მოსახლეობას ისევე, როგორც ეს სკვითებში მოხდა. შესაძლოა, ეს იყოს მიზეზი იმ მაღალი მეტალურგიული კულტურისა, კერძოდ, რკინის წარმოების ხელოვნებისა, რომელიც გვხვდება კულტურულ ხალხებში.

დასავლეთისაკენ კელტებმა ილაშქრეს ბრიტანეთის კუნძულებამდე, ესენი იყვნენ ბრიტონები და გოიდელები. ბრიტონები დაეფუძნენ ინგლისში და უელსშსი, ხოლო გოიდელები დაახლ. მე-4 საუკუნეში ქრისტემდე – ირლანდიაში, სადაც მალე დაიკავეს მმართველი კასტის პოზიცია. ირლანდიის უადრეს მემკვიდრებს კი “პიქტებს” უწოდებდნენ. აი, ამ ორი ეთნიური ერთეულისაგან წამოდგა შემდგომი ირლანდიური მოსახლეობა. აღსანიშნავია, რომ ეს პიქტების ძველ იბერებს ენათესავებოდნენ.

კელტური ენა, რომელზედაც ლაპარაკობდნენ ირლანდიაში, უხსოვარი დროიდან, იწოდებოდა “გაელიკურად” (Gaelic) ან “გოიდელიკურად”, რაც ნიშნავდა “ირლანდიელს”. ბრიტონული ენები წარმოადგენენ ამ ენის მონათესავე ენებს (ალფაბეტის უძველესი ნიმუშებია IV, V საუკუნის საფლავთა წარწერები).

V საუკუნეში კი აქ ვრცელდება ლათინური ალფაბეტი, რომის მისიონერების მიერ შემოტანილი. VIII, IX საუკუნეებიდან უკვე შემორჩენილია მანუსკრიპტები, რომელთა ენა მიღებულია ძველ ირლანდიურ ენად.

მიახლოებით დადგენილია 4 პერიოდი ირლანდიური ლიტერატურის განვითარებისა:
1. ადრინდელი პერიოდი, როდესაც ლიტერატურას ჰქმნიდა  “ფილიდების” (ნათელმხილველების) ფენა, ხოლო მოგვიანებით სამღვდელოება და როდესაც ლიტერატურული ნაწარმოებები ინახებოდა მონასტრებში.
2. შუა პერიოდი, როდესაც მოქმედებდა უფრო ბარდების ტრადიცია, მემკვიდრეობის წესით გადმოცემული.
3. გვიანი პერიოდი (XII-XVII საუკ.), როდესაც ლიტერატურის შემქმნელნიც და პატრონებიც გაუჩინარდნენ და იგი გადაიქცა ხალხურ სიტყვიერებად; ეს გრძელდებოდა XVII საუკუნიდან XIX საუკ. დასასრულამდე.
4. ახალი პერიოდი XIX საუკუნიდან დღემდე.

ირლანდიური ლიტერატურა ოდითგანვე არისტოკრატიული იყო; “ფილიდების” პერსონალური კლასი ჰქმნიდა და ინახავდა მას. ამ პრივიეგირებულ კასტას ეკუთვნებოდნენ აგრეთვე brithem-ები (მსაჯულნი), Senchaid-ები, (მემატიანენი) და drui-დრუიდები. შემდგომში დრუიდები შესცვალა ქრისტიანულმა სამღვდელოებამ, თუმც დრუიდები მაინც ფიგურირებენ გვიანდელ საგებშიც.

ადრინდელი ირლანდიული ეპოსი პროზაულია, თუმც ალაგ-ალაგ იგი შეიცავს უაღრესად ამაღლებული სტილით დაწერილ ლექსებს ან რიტორიულ პასაჟებს. ასეთ პასაჟებს ხშირას აქვთ დიალოგის ფორმა. სპეციალისტების აზრით, არის მსგავსება ამ ფორმასა და ადრინდელ სანსკრიტულ წყაროებს შორის, ასე რომ, ეს საერთოდ ინდო-ევროპული ტრადიციაა, სახელდობრ, კელტური. ამგვარი დამთხვევებისა და ზოგიერთი ლინგვისტური მონაცემების ბაზისზე აგებულია თეორია, რომ ადრინდელი ზეპირსიტყვიერი ტრადიციები საერთო იყო ამ ორ ხალხს შორის და რომ ეს ყოველივე შემორჩა ადრინდელ ირლანდიულ ეპოსს, რომელიც თავის მხრივ გამოძახილია უძვველესი კელტური თქმულებებისა და მითებისა.

ამავე საფუძველზე აღნიშნავენ ფრანგი მეცნიერები რამიდული ციკლის ნაციების კელტურ წარმოშობას, ვინაიდან კელტები, როგორც უკვე აღინიშნა, წარმოადგენენ ძლიერ, გავრცელებულ ეროვნებას ადრეულ, წინაისტორიულ ხანაში*.

რაც შეხება წერილობით დოკუმენტებს, ისინი მხოლოდ შუა-ირლანდიური პერიოდით თარიღდებიან. ამგვარად, ჩვენამდე მოღწეულ საგებს ახასიათებთ რიტმული პროზა და უაღრესად ზეაწეული თხრობის ინტონაცია. დიდმნიშვნელოვანია მათ შორის ულადთა ანუ ულაიდთა ციკლი (Ulaid). ულადები ერქვა ტომს, რომელიც მკვიდრობდა თანამედროვე ოლსტერის პროვინციის ადგილას. აღსანიშნავია, რომ იმ პერიოდში, როდესაც საგები ჩამოყალიბდნენ, ულადებს დაკარგული ჰქონდათ ძველი მნიშვნელობა, მაგრამ ფილიტები მაინც ნერგავდნენ ისეთ გმირების კულტს, როგორიც იყო კუხულაინდი ანუ კუხულაინი (Cu Chulain), კონხობარი და სხვ.

სპეციალისტებს შორის სადაოდ ქცეულა, არიან თუ არა საგებში მოხსენიებული პერსონაჟები ისტორიული პირები. ირლანდიული საგების რუსულად მთარგმნელისა და კომენტატორის ა. ა. სმირნოვის აზრით კუხულაინდის შესახებ მოთხრობილ ამბებს ისტორიული საფუძველი აქვთ, კერძოდ, ჩვენი ერის დასაწყისში მომხდარი ამბები. ამას ყოველივეს ამოწმებს აგრეთვე XIX საუკუნეში წარმოებული არქეოლოგიური გათხრები. ასე რომ, კუხულაინდის შესახებ თქმულებები უძველეს ირლანდიულ თქმულებებს უნდა მივაკუთვნოთ უფრო გვიანდელია ფინის, ანუ მაკფერსონისეული ფინგალის შესახებ არსებული საგმირო ციკლი, რომელიც დაახლოებით IX საუკუნეში ჩამოყალიბდა.

***

ძველი კელტური თქმულებების როლი უაღრესად დიდია შუასაუკუნეთა ევროპული ლიტერატურის განვითარებაში. თითქმის ყველა ძირითადი პერსონაჟი და მოტივი, რომელნიც ფიგურირებენ რაინდულ რომანებში, კელტური თქმულებებიდან მოდიან. მეფე არტური თავის თორმეტი რაინდითურთ, მერლინი, ტრისტან და იზოლდე, კელტური და კელტიბერული წარმომავლობის გმირებია. რაც შეეხება გერმანულ ჩრდილოურ მითოლოგიას და საგებს, აქაც კელტური ძირებია საძებნელი, ვინაიდან სკანდინავიელი ხალხებიც ძველთაგანვე ენათესავებოდნენ კელტებს. ამიტომ გადაჭარბების გარეშე შეიძლება ითქვას: ადრეული და შუასაუკუნეობრივი ევროპული სიტყვიერების პირველწყარო ძველი კელტური სიტყვიერებაა, ქრისტიანული და ბერძნულ-ლათინური ელემენტების შერწყმამ ძველ კელტურ ელემენტებთან მოგვცა შუასაუკუნოებრივი ევროპული ლიტერატურა. კელტოლოგიის ძირითადი ამოცანაა არა მარტო ამ ლინგვისტურ-ისტორიული ფონის ცხადყოფა, არამედ განსაზღვრა იმ სულიერ-კულტურული ფაქტორებისა, რომელნიც ენათესავებიან კელტურ კულტურას შუასაუკუნოებრივი და ახალი ევროპის კულტურასთან.

მითოლოგიისა და რელიგიის საკითხების შესწავლა ძირითადი ფაქტორია ძველი ხალხების კულტურის პრობლემების გაშუქებისას. რამდენადაც ამა თუ იმ ხალხების კულტურის დონე რელიგიურ შეგნების დონით განისაზღვრება, უაღრესად მნიშვნელოვანია შესწავლა რელიგიის იმ ფორმებისა, რომელნიც ჰქონდათ ადრინდელ ხალხებს. რამდენადაც რელიგია და მითოსი განუყოფელი იყო ანტიურ ხანაში, სწორედ ეს მომენტი უნდა იქცეს ამოსავალ წერტილად ძველი ლიტერატურიების შესწავლის დროსაც. ძველ ირლანდიურ ლიტერატურაში ისევე, როგორც ძველ ბერძნულში, ძველ ინდურში და სხვა ლიტერატურებში, გვხვდება ურთიერთშერწყმა ისტორიული და მითოლოგიური ელემენტებისა. ხშირად ძნელია გარჩევა, სად ეხება საქმე გრძნობად-ფიზიკურ სამყაროს და სად ზეგრძნობად–სულიერს. გმირები თითქოს ორივე სამყაროს სრულუფლებიანი მოქალაქენი არიან, მათი მოქმედება ორივე სამყაროს ფაქტებთან და არსებებთანააშეთანხმებული და ტრაგიკული მომენტებიც იქ აღმოცენდება, სადაც ი რ ღ ვ ე ვ ა ნებსით თუ უნებლიედ ეს ჰარმონია. რამდენადაც საგები იქმნებოდა “ფილიდების” ანუ ნათელმხილველების მიერ, რომელთაც უაღრესად მჭიდრო კავშირი ჰქონდათ რელიგიურ პრაქტიკასთან. ისინი წარმოადგენენ არა მარტო ჩვენი გაგებით “ლიტერატურულ”, არამედ რელიგიური თვალსაზრისით შექმნილ თხზულებებს. მეცნიერთა აზრით, პრეკელტურ, იბერიულ მოსახლეობაში იყო ნათელმხილველთა და მოგვთა კლასი, რომლისგანაც გამოვიდა დრუიდთა კლასი. კელტური რეჟიმის დროს** დრუიდებს გააჩნდათ ცოდნა ღმერთების შესახებ, მიღმა სამყაროს შესახებ, მიწისა და ციური სხეულების შესახებ, კაცობრიობის ისტორიის შესახებ. რელიგია და კანონმდებლობა მათ ხელში იყო, მათ ჰქონდათ აგრეთვე ოკულტური და წინასწარმეტყველური უნარები. ქრისტიანულ ირლანდიაში, დრუიდები განაგრძობდნენ არსებობას. მაგრამ მათ უკვე “ფილიდები” ერქვათ, რაც იმ დროისათვის უფრო “პოეტის” მნიშვნელობას იძენს, მაშინ როდესაც ადრე ეს სიტყვა მეტწილად “მხილველს” ნიშნავდა. ამ დროისათვის ისინი უკვე წარმოადგენენ ავტორიტეტს რელიგიის სფეროში, მაგრამ ოკულტური და მაგიური პრაქტიკა ჯერაც მათ ხელში იყო. ისინი ასრულებდნენ წინასწარმეტყველების, ენვოლტაციის რიტუალებს და სხვა. ამავე დროს ისინი იყვნენ საგებისა და სიმღერების შემთხზველნი, რასაც დიდი სახალხო მნიშვნელობა ჰქონდა. სიმღერას-მაგიური ძალა ჰქონდა, რითაც მას შეეძლო ზეგავლენის მოხდენა ამა თუ იმ პიროვნების ქცევაზე, ჯანმრთელობაზე და თვით ბედზეც. გავიხსენოთ “კუხულაინდის სიკვდილიდან” ბოროტი ჯადოქარი, რომელიც ემუქრება კუხულაინდს ბოროტი სიმღერის შეთხზვით. ან ის მომენტი, როდესაც მიჯნურობისაგან შმაგქმნილ კუხულაინდს დრუიდები უმღერიან და არჩენენ სიშმაგისაგან. ასე რომ, პოეზია ძველ ირლანდიაში სიბრძნის ერთი დარგი იყო, ისევე როგორც ძველ საქართველოში (გავიხსენოთ შ. რუსთველისეული განსაზღვრა: “შაირობა პირველადვე სიბრძნისაა ერთი დარგი”). თან, ამავე დროს “საღმრთო საღმრთოდ გასაგონი”, ე.ი. რელიგიური პრაქტიკის შემადგენელი ნაწილი. თუმც ირლანდიაში ამავე დროს არსებობდნენ “ბოროტი სიმღერების” შემთხზველნიც, როგორც ზემოთ აღინიშნა.

როგორც ძველი ხალხების კულტურათა და რელიგიური კონცეფციების შესწავლა ცხადყოფს, ოდითგანვე არსებობდა რელიგიის შინაგანი (ეზოტერული) და გარეგანი (ეგზოტერული) მხარე. აქედან გამომდინარე რელიგიას აქვს შინაგანი და გარეგანი ისტორია. ჩვენს ეპოქაში გაღრმავდა რელიგიისა და შემეცნების ურთიერთდამოკიდებულების შესწავლა, რამაც ცხადყო, რომ რელიგიის ადრინდელი ფორმები წარმოადგენდნენ ხალხის მასებისათვის გამარტივებულ, ხატოვნად, იგავურად მოცემულ ღრმააზროვან ჭეშმარიტებებს ადამიანისა და სამყაროს ევოლუციის შესახებ. რელიგიები ეძლეოდა კაცობრიობას შემეცნების მაღალ საფეხურზე მდგარი ადამიანების მიერ, რომელთაც გააჩნიათ უაღრესად ღრმა ცოდნა სამყაროსა და ადამიანების შესახებ. ამგვარ ცოდნას ნაზიარები ადამიანები ერთიანდებოდნენ ე.წ. მისტერიებში, რომელთა პრაქტიკაც უცნობი იყო ხალხისათვის და შეუვალი. იდუმალი მეცნიერების ანუ ოკულტიზ მის (occultus-დაფარული) ამგვარი კერები არსებობდნენ ძველი მსოფლიოს ყველა მნიშვნელოვან ქვეყნებში, მათ შორის საქართველოშიც(კოლხური მისტერიები). კოლხეთიდან ოქროს საწმისის გატაცება ბერძნების მიერ სიმბოლურად უნდა გავიგოთ, როგორც მისტერიალური ცოდნის წაღება, რომელიც ადრე დაჰკარგეს ბერძნებმა და იმ დროისათვის მხოლოდ კოლხეთში იყო შემორჩენილი. “ფარული რელიგია არსებობდა სახალხო რელიგიის გვერდით. მისი დასაწყისი ეკარგება ჩვენს ისტორიულ თვალთახედვას ხალხთა წარმოშობის გარიჟრაჟზე. ჩვენ ვპოულობთ ამგვარ ფარულ რელიგიას ყველა ძველ ხალხებთან, სადაც კი მისწვდება ჩვენი ცნობიერება. ჩვენ ვხედავთ, თუ რა მოწიწებით გვესაუბრებიან ამ ხალხთა ბრძენკაცნი მისტერიის შესახებ”***.

მისტერიებში ოდითგანვე გადმოცემული ცოდნის ათვისების გარდა ხდებოდა ახალი ცოდნის მიღებაც. აქ ეძლეოდა მოწაფეს ინიციაციის, სულის უზენაესი ნათლისღების გზა, რომელიც სხვადასხვაგვარი იყო სხვადასხვა მისტიურ სკოლებში. მაგრამ ერთი რამ მაინც საერთო იყო ყველა მათგანში: ეს იყო ხანგრძლივი მორალურ-ეთიური შემზადება და წინასწარი გამოცდების გავლა, რომლებიც მით უფრო შემზარავნი იყვნენ, ცნობიერების რაც უფრო მაღალი საფეხური უნდა გახსნოდა მოწაფეს. ამ ფათერაკებს სხვადასხვაგვარი სიმბოლური სახეებით გვიხატავენ მისტერიებიდან გამოსული მითები. მაგ. ჰერაკლეს ბრძოლა ჰიდრასთან, ცერბერთან, კენტავრებთან, სხვადასხვაგვარ ურჩხულებთან ბრძოლა ინიციაციის მაძიებელი გმირებისა ზემოთხსენებულ დაბრკოლებათა დაძლევის ანარეკლია. “ყოფიერების საიდუმლოებათა შემეცნების გზა გაივლის საშინელებათა სამყაროს”- როგორც გვეუბნება რუდოლფ შტაინერი.

უმაღლესი ჭეშმარიტების შემეცნება დაკავშირებულია მაღალი ეთიური იდეალის გამარჯვებასთან. ამიტომ ამგვარი გმირები მუდამ ხალხისათვის თავდადებული ადამიანები არიან, რომელნიც ხშირად მსხვერპლად ეწირებიან ხალხის კეთილდღეობას (მითოლოგიური გმირების ერთგვარი გამოძახილია ხალხური ზღაპრების გმირები, რომელნიც დაახლოებით იგივე თვისებებს ატარებენ). ასეთი გმირებია ირლანდიურ საგებში კუხულაინდი, მაილდიუნი, დიარმად ო დუივნეს ძე, კორმაკი და სხვანი.

გმირებისათვის ინიციაციის იდეალი განუყოფელია მოყვასის სამსახურის მაღალ ეთიურ იდეალთან. კუხულაინდი ეუბნება ემერს: ”მე განვიკითხავ ყოველთაა უპოვართა და ყოველი ძლიერი მებრძოლის საბრძოლო ბლისკინი ვარ მე. მე ვიცავ შეურაცხოფილთ და სასჯელს ვადებ ბრალისათვის ძლიერთა ამა ქვეყნისათა…, კატბად პირმშვენიერმა გამწვრთნა მე იმგვარად, რომ მე დავხელოვნდი დრუიდულ საქმეებში და განვისწავლე მაღალ სიბრძნეში”. აქაც გვახსენდება დიდი რუსთველის ნათქვამი: “არა ვიქმ, ცოდნა რას მარგებს ფილოსოფოსთა ბრძნობისა, მით ვისწავლებით, მოგვეცეს შერთვა ზესთ მწყობრთა მწყობრისა”.

ინიციაციის იდეალის განხორციელება ყველაზე მკაფიოდ მოსჩანს ისეთ ადგილებში, სადაც გმირები ს ი ც ო ც ხ ლ ე შ ი ვ ე აღწევენ სულეთს, “მარად ცოცხალთა საუფლოს”, “ნეტართა საუფლოს”, რომელიც ჯადოსნურ კუნძულზე მდებარეობს. აღსანიშნავია, რომ ეს მოტივი გაბატონებულია ანტიურ მწერლობაში. საკმარისია გავიხსენოთ ოდისევსისა და ენეასის ჩასვლა მკვდართა საუფლოში, ჰადესში, გილგამეშის გადასვლა სულეთში და სხვა. თუმც კელტური საგების ზემოთხსენებული სულეთი ბერძნების “ელისეს მინდვრებს” და „ჰესპერიდების ბაღნარს“ უფრო უახლოვდება (რომელსაც აღწევს ჰერეკლე, ვიდრე ჰადესს, რომელიც უფრო ქტონიურ, ქვესკნელურ ძალთა საუფლოა. ყველაზე მკაფიოდ ეს მოტივი იკვეთება მაილ დუინის, ამ ირლანდიელი ოდისებსის მოგზაურობაში (აქვე დავსძენთ, რომ ინიციაციის სიმბოლური ქვეტექსტი უნდა უნდა ვიგულისხმოთ რუსთველთან ქაჯეთის აღებაშიც, სადაც ნესტან-დარეჯანის სახით სიმბოლოზირებულია საზეო სიბრძნე, ქალწული სოფია, რომლის გამოხსნაც ხდება შავეთის ძალთა ტყვეობიდან), რაც შეეხება ჰადესს, მისი პარალელია ირლანდიურ საგებში სკატახის საუფლო, სადაც კუხულაინდი, საფრთხეთა დაძლევის გზით სწავლობს საბრძოლო ხელოვნებას. შესაძლოა ითქვას, რომ არც ერთი ხალხის მისტერიებში არ ასრულებდა საბრძოლო ხელოვნება და სიმამაცე ისეთ დიდ როლს, როგორც კელტებთან. იგივე შეიძლება ითქვას კოლხურ მისტერიებზე, სადაც იაზონს ამდენი ფათერაკის დაძლევა მოუხდა. “ვეფხისტყაოსანიც” უთუოდ ადრინდელი კოლხური და იბერიული მისტერიების გამოძახილია, სადაც ვაჟკაცობა თამაშობდა ძირითად როლს ინიციაციის გზაზე. ტარიელი ვეფხის (ქვენა ბუნების) დამმარცხებელი გმირია, რომელიც თავისი შეუპოვრობით ამარცხებს დევებსა და ქაჯებს და ახორციელებს ინიციაციის უზენაეს იდეალს.

***

ირლანდიური საგების მომხიბვლელ სამყაროში ქართველი მკითხველი შეჰყავს შოთა ჩანტლაძის მაღალი პროფესიონალიზმითა და მხატვრული ოსტატობით შესრულებულ თარგმანს. ის სტილისმიერი კამერტონი, რომელიც შეარჩია მთარგმნელმა, ხელს უწყობს ამ უჩვეულო ნაწარმოებთა გაცოცხლებას ქართულ ენაში. რთული ფერწერული და ბგერწერითი ოსტატობა, რომელიც გამოავლინა მთარგმნელმა, ინტონაციათა ეს ნაირგვარობა, ქართული ენის ულევ შესაძლებლობათა დიად აღლუმად წარმოსდგება ჩვენს წინაშე.. შოთა ჩანტლაძე თავისუფალი, იმპროვიზაციული მანერით ჰქმნის ხელახლა ირლანდიულ საგებს, იგი ცხოვრობს გმირთა ცხოვრებით, მისი უშუალო განცდიდან იშვის ირლანდიის პანორამები, ფერწერულ-ჟანრული სურათები, ბატალური სცენები, მისტიური ზმანებები. მას, როგორც ჭეშმარიტად პოეტს, სიტყვის პლასტიკური და მუსიკალური მხარე უფრო აინტერესებს, ვიდრე სემანიტური მნიშვნელობა, ამიტომ ალაგ-ალაგ სცვლის კიდევაც ამ მნიშვნელობის ნიუანსებს. შოთა ჩანტლაძე არნახული სიცხოვლით გრძნობს რიტმს პროზისას, და ამავე დროს იგი წარმოსდგება ჩვენს წინაშე, როგორც ქართული ლექსის ბრწყინვალე ოსტატი. ლექსის ვოკალურობასთან, ალიტერირებული კადანსების კეთილხმოვანებისმიერი მჭახე აკორდების შემოჭრა, განსაკუთრებით საბრძოლო სცენებში და კატასტროფულ პასაჟებში. ამავე დროს გვხიბლავს მკაცრი ლაპიდარობა ენისა, რითაც აღდგენილია დედაენის ძირითადი განწყობილება. და ბოლოს, ისეთი შთავეჭდილება გვრჩება, თითქოს ირლანდიელი მთქმელი – ოქროპირი გაცოცხლებულაო ქართულ ნიადაგზე, თითქოს კელტი ხალხის გენია თავისი მონათესავე ქართული გენიის პირით გვაუწყებსო გადასულ დროთა ამბებს, რათა აღაგზნოს ჩვენს გულში ღრმად მიძინებული წყურვილი გმირობისა.