ზვიად გამსახურდიას მხატვრული მემკვიდრეობისა და სამეცნიერო შრომების არასრული სია

ზვიად გამსახურდიამ მისი თარგმანებისა და სამეცნიერო ნაშრომების გამოქვეყნება ჯერ კიდევ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში სწავლისას დაიწყო. მისი სადიპლომო ნაშრომი მიეძღვნა უილიამ მორისის შემოქმედებას, სადაც განხილულია შრომების კავშირი ინგლისის პრე-რაფაელისტურ (pre-Raphaelite movement) მოძრაობასთან. იმავე პერიოდში მან თარგმნა ოსკარ უაილდის ზღაპრები, რომელიც გამოიცა 1960 წელს (ნაკადული). ამავე პერიოდს ეკუთვნის ნაშრომები: “პრე-რაფაელიტიზმი და ოსკარ უაილდის ზღაპრები”, “შექსპირის ჰენრი IV-ის ისტორიული ქრონიკა”, “მ. ქარჩავას მიერ შესრულებული ჯონათან სვიფტის “გულივერის მოგზაურობის” თარგმანის შესახებ”.

1962 წელს, სწავლის დამთავრების შემდეგ (რომანულ-გერმანული ენებისა და ლიტერატურის სპეციალობით), თარგმნის შექსპირის “მეფე ლირს” (მნათობი, 1969, 8-9), “ზამთრის ზღაპარს” (ნაკადული, 1970) და “რომეო და ჯულიეტას” ნაწილს; მუშაობს შექსპირის პოეტური სკოლისა და მისი ქართული ექვივალენტის შექმნის პრობლემაზე.

ამ წლებში მან სპეციალური ნარკვევი (ესსე) მიუძღვნა შელის ნაწარმოებებს ( Cor Cordiumდა ლირიკას) და თარგმნა მისი “გათავისუფლებული პრომეთე”, “ღრუბელი” და “სიყვარულის ფილოსოფია”. ყველა ეს ნაწარმოები და თარგმანი გამოქვეყნდა სამოციან წლებში.

თანამედროვე ინგლისურ ლიტერატურაში ზვიად გამსახურდიას განსაკუთრებული ინტერესის საგანს წარმოადგენდს თ. ს. ელიოტის შემოქმედება. მან თარგმნა ელიოტის პოემები: “ცარიელი (უსაგნო, არაწრფელი) ადამიანები”, “ჰიპოპოტამუსი”, “დაკარგული ქვეყანა”, “ქარიანი ღამის რაფსოდია”, “ბოსტონის საღამოს ტრანსკრიპტი” და შექმნა განსაკუთრებული ნარკვევი.

“ტრადიციის კონცეფცია ელიოტის შემოქმედებაში”, რომელშიც იგი იკვლევდა ელიოტის პოეტური ენის სათავეებს ინგლისური მეტაფიზიკური პოეზიის, განსაკუთრებით, ჯონ დონის ტრადიციებში (იხ. “ლიტერატურული თხზულებანი”, საბჭოთა საქართველო, 1976), ზვიად გამსახურდიამ შექმნა ნარკვევები უოლტ უიტმენის, მეოცე საუკუნის ამერიკული პოეზიის რენესანსისა და ამერიკელი პოეტების ე.ა. რობინსონის, კარლ სენდბერგის, რობერტ ფროსტის, ე.ლ. მასტერსის, ვ. ლინდსის შესახებ. თარგმნა მათი და აგრეთვე ე. დიკინსონის, უ. სტივენსის, რ. ჯეფერსის, ე. ფაუნდის და სხვათა პოემები.

1971 წელს გამომცემლობა “საბჭოთა საქართველომ” გამოსცა ზვიად გამსახურდიას მიერ თარგმნილი ამერიკელი პოეტების ანთოლოგია. 1972 წელს გამოიცა მისი მონოგრაფია “მე-20 საუკუნის ამერიკული პოეზია” (გამომც. “განათლება”).

ამავე დროს, იგი იკვლევს ირლანდიურ საგასა და მითოსს, მსოფლმხედველობის კონცეფციას გოეთეს შემოქმედებაში, თარგმნის ბოდლერის პროზას.

70-იან წლებში ზ. გამსახურდია მუშაობს რუსთველოლოგიასა და ინგლისურ-ქართული ლიტერატურული კავშირების კვლევის დარგში. მისი სადისერტაციო ნაშრომი ეძღვნება “ვეფხისტყაოსნის” მეცნიერულ და კრიტიკულ კვლევას: კერძოდ, მ. უორდროპისა და ვ. ურუშაძის თარგმანებს. ნაშრომში ძირითადად შესწავლილია რუსთაველის ფილოსოფიური და თეოლოგიური კონცეფცია და მათი ინგლისური ექვივალენტი.

მოგვიანებით ის იკვლევს აგრეთვე რ. სტივენსონისა და კ. ვივიანის თარგმანებს, რასაც უძვღნის მონოგრაფიას “ვეფხისტყაოსანი ინგლისურ ენაზე” (“მეცნიერება”, მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა, 1984).

1976 წლიდან ზვიად გამსახურდია აგრძელებს რუსთველოლოგიურ კვლევებს, რომელიც თავმოყრილია მის სადოქტორო დისერტაციაში “ვეფხისტყაოსნის სახისმეტყველება”.

იგი, ასევე, აქტიურად იკვლევს ანტიკური ხანის მითოლოგიას, ბერძენი ფილოსოფოსებისა და პოეტების ნაწარმოებებს, ქრისტიანულ და ისლამურ თეოლოგიასა და მისტიციზმს, ისმაილიტელთა თეოსოფიას, პლატონიზმსა და ნეოპლატონიზმს, სუფიზმს, ფრანგულ კურტუაზიულ პოეზიას, შუა საუკუნეთა გერმანულ პოეზიას, არტურის რომანსებს, დანტეს “ღვთაებრივ კომედიას”, ნიზამისა და ფირდოუსის პოეზიას, შარტრის (საფრანგეთი) შუა საუკუნოვანი ფილოსოფიური სკოლის პოეზიასა და ფილოსოფიას, ძველ ქართულ პოეზიასა და თეოლოგიას და ცდილობს განსაზღვროს რუსთველის ადგილი მსოფლიო ლიტერატურაში.

სამეცნიერო გამოკვლევაში “რუსთაველი და ანტონ I” (გამომც. “მაცნე”, ენისა და ლიტერატურის სერია, 1984, N°1,3,4) ზვიად გამსახურდია იკვლევს რუსთველის ქმნილებას ქრისტიანული თეოლოგიის თვალსაზრისით და მის კავშირს ანტონ პირველის თეოლოგიურ შრომებთან.

ფილოლოგიური გამოკვლევა – “ქებაი და დიდებაი ქართულისა ენისაი” (“ცისკარი”, 1987,  N° 3) ნათელს ჰფენს მე-10 საუკუნის ქართული თეოლოგიური ლიტერატურის ძეგლს.

ზვიად გამსახურდიას ეკუთვნის სხვა თარგმანები და ნაშრომები:

ნ.ვ. გოგოლი – “საშინელი შურისგება” (“საუნჯე”, 1983, N°3);

ლეონარდ კოტრელი – “ანტიკურობის საოცრებანი” (გამომც. “განათლება”, 1987);

ნაშრომი – “ღარიბი ადამიანები გოგოლის შემოქმედებაში” *რუსულ ენაზე, 1967, გამოუქვეყნებელი, არქივი);

ნაშრომი – “გოეთეს მსოფლმხედველობა” (ცისკარი, 1987, N°3);

ზვიად გამსახურდია – “ლიტერატურული წერილები” ქართულ ენაზე (გამომც. “საბჭოთა საქართველო”, 1976);

ზვიად გამსახურდიას გამოქვეყნებული აქვს აგრეთვე “იგავები და ზღაპრები” (“ნაკადული”, 1987, თბ); ზ. გამსახურდიასეული ტექსტოლოგიური კვლევები რუსთაველის პოემისა თავმოყრილია ნაშრომში “ვეფხისტყაოსნის” სრულყოფილი გამოცემისათვის” (“მაცნე”, ენისა და ლიტერატურის სერია, 1989, N°4);

1990 წელს გამოქვეყნდა ზვიად გამსახურდიას წიგნი “საქართველოს სულიერი მისია”, სადაც თავმოყრილია მისი ლექციები ქართველი ერის ეთნოგენეზისის, ქართული კულტურის, ფილოსოფიისა და ლიტერატურის შესახებ (იგივე წიგნი გამოიცა ინგლისურად 1991 წელს);

1991 წელს გამოქვეყნდა ზვიად გამსახურდიას წიგნი “წერილები, ესსეები”, რომელშიც თავმოყრილია მისი მრავალი ნაწარმოები და ნარკვევი ლიტერატურის, ფილოსოფიისა და რელიგიის სფეროში;

1991 წელს გამომცემლობა “საქართველომ” გამოსცა ზვიად გამსახურდიას მიერ თარგმნილი შარლ ბოდლერის ლექსბი პროზად.
ამავე წელს გამოიცა მისი წიგნი “ვეფხისტყაოსნის სახისმეტყველება” (გამომც. “მეცნიერება”, 1991);

ქალაქ მოსკოვში რუსულ ენაზე გამოიცა ზ. გამსახურდიას წიგნები “კაცობრიობა დილემის წინაშე” (1993) და ავტობიოგრაფია “დამოუკიდებელი საქართველოსთვის” (1996 წ.)

წყარო: სოფიო ღლონტი – ზვიად გამსახურდიას ქრისტიანული მრწამსი, თბილისი, 2007

ზვიად გამსახურდია – გამოცხადების, სამების და სამოთხიდან გამოძევების შესახებ

ლექციიდან “სამყაროს ევოლუცია, ანუ კაცობრიობის სულიერი ბიოგრაფია”

ადამიანის მიღწევები მეცნიერებაში, ხელოვნებაში და, საერთოდ, ყოველგვარი მიღწევა კაცობრიობისა, შედეგია ადამიანის გონების მოღვაწეობისა, მაგრამ გონების გარდა ადამიანს აქვს უნარი, რომელიც ამ გონებაზე მაღლა დგას და ეს უნარი არის, კერძოდ, ნათელხილვის ანუ ინტუიციის უნარი. გონების მოღვაწეობას ემყარება მეცნიერული შემეცნება გარემო სამყაროსი, ფილოსოფიური შემეცნება, ხოლო რელიგია ემყარება გამოცხადებას. გამოცხადება არის ადამიანის სულის უნარი, რომელიც გონებაზე მაღლა დგას. იგი უცხადებს ადამიანს ისეთ სამყაროს, რომელსაც გონება ვერ სწვდება. გონება სწვდება მხოლოდ მატერიალურ სამყაროს დროისა და სივრცის ფარგლებში მოცემულს, ამ სამგანზომილებიან სამყაროს, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ. გონება იაზრებს და ქმნის კატეგორიებს ამ სამყაროს შესამეცნებლად და მხოლოდ თავისი კრიტერიუმებით უდგება მას, ხოლო გამოცხადებით მიღებული ცოდნა გონების მიერ ყოველთვის ვერ შეიმეცნება და ვერ გაანალიზდება, იმიტომ რომ ეს უფრო მაღალი უნარია ადამიანში და ის უცხადებს უფრო მაღალ სამყაროს, ვიდრე გონებით შიძლება შემეცნება. კერძოდ, იგი გვიცხადებს ღვთის სამყაროს, თვითონ ღმერთს და რაც ღმერთთან არის დაკავშირებული, ე.ი. ღმერთი ადამიანს გონებით ვერ ეძლება, რადგან ის გონება, რომელიც მას აქვს, მხოლოდ და მხოლოდ ხილული სამყაროს შემეცნებისათვის არის მომზადებული. ადამიანის გონებრივი უნარი ვერ სწვდება უფრო მეტს–მრავალგანზომილებიან აბსოლუტურ სამყაროს. დიდმა გერმანელმა ფილოსოფოსმა, კანტმა დაამტკიცა, რომ გონებით შეიმეცნება მხოლოდ ის სამყარო, რომელიც მოცემულია ჩვენთვის, როგორც ხილული სინამდვილე, ხოლო ღვთის სამყაროს, კანტისავე გამოთქმით, გონება ვერ სწვდება და ვერც ასაბუთებს. მხოლოდ გონებისმიერი მტკიცებებით ღვთის არსებობის დასაბუთება შეუძლებელია. გონებით შეიძლება დაამტკიცო ღვთის არსებობა და ასევე, გონებით შეიძლება უარყო ღვთის არსებობა ე.ი. გონება ერთმანეთის გამომრიცხავ მონაცემებს იძლევა ღმერთის შესახებ. იგი თანაბრად ამტკიცებს და უარყოფს კიდეც ღვთის არსებობას. ხოლო რაც შეეხება გამოცხადებას, გამოცხადებით ხდება მიღება ცოდნისა, ან ინფორმაციისა ღვთის შესახებ, ღვთაებრივი სამყაროს შესახებ, რომელიც ამ ემპირიულ სამყაროზე მაღლა დგას. აი, ამ ემპირიულ სამყაროზე მაღლა მდგომი არსება, რომელსაც ფილოსოფია უწოდებს აბსოლუტს, ხოლო რელიგია–ღმერთს, ვერაფრით ვერ გაიაზრება ჩვენს მიერ, ჩვენი ინტელექტის მიერ, გონების მიერ. ამის გამო რელიგიის წყარო და დასაყრდენი არის გამოცხადება, ე.ი. ადამიანის სულიერი სამყარო და ღმერთი. ღმერთი თავის გამოცხადებას აძლევს ადამიანს არა გონებაში, არამედ მის ნათელმხილველურ უნარში, ე.ი. ღმერთი ადამიანს ეძლევა, როგორც გამოცხადება და არა როგორც ლოგიკური და ფილოსოფიური სისტემა.

გამოცხადებაზე დაყრდნობილია მისტიკა, თეოსოფია, ხოლო თეოლოგია დაყრდნობილია გონებისმიერ უნარზე. თეოლოგია არის ისეთი მეცნიერება, რომელიც აზროვნებით ცდილობს ღვთის არსებობის დასაბუთებას. თეოლოგია ორგვარია–რაციონალური, ე.ი. დოგმატური და ირაციონალური თეოლოგია, ანუ მისტიკური თეოლოგია. დოგმატიკოსი თეოლოგი ღვთის არსებობას გონებისმიერი მსჯელობით, ლოგიკით ასაბუთებს, ხოლო მისტიკოსი არის ადამიანი, რომელიც ღვთის არსებობას ნათელხილვით ჭვრეტს. ეს ორი მიმდინარეობა ყოველთვის იყო წყარო ჭეშმარიტი რელიგიისა, თეოლოგიისა. ეს იმას ნიშნავს, რომ რელიგიაში გონების მომენტი არ არის გამორიცხული, ე.ი. რელიგია გონებას მოკლებული რამ კი არ არის, უბრალოდ, გონებას რელიგიაში არა აქვს პრიორიტეტი, ის უპირატესობას, მთავარ როლს გამოცხადებას ანიჭებს, ხოლო გონება არის მაკონტროლებელი ყოველივე ამისა, რასაც იძლევა გამოცხადება.

ყოველი დიდი რელიგიის ფუძემდებლები რელიგიურ ჭეშმარიტებებს ჭვრეტდნენ გამოცხადებით, ისინი გონებისმიერი მსჯელობებით (ტვინის ჭყლეტით) კი არ მიდიოდნენ ღვთის არსებობის უდავობამდე, არამედ გამოცხადებით, ნათელხილვით ჭვრეტდნენ ღმერთს.

* * *

… მამა შეუმეცნებელი საწყისია ყველაფრისა. ძე არის იგივე მამა ყოფიერებაში, ქმედებაში, ხოლო სულიწმინდა არის ის, რაც აძლევს ყოფიერებას სიწმინდეს, რაც განწმენდს ყოფიერებას და აძლევს სიბრძნეს, თრგუნავს და ამარცხებს ყოველგვარ უარყოფითს. აი, ეს არის ქრისტიანული სამება. ფაქტობრივად, აქაც ერთი და იგივე ღმერთია, რომელიც სამ სხვა და სხვა ასპექტში გვევლინება: მამის, ძის და სულიწმინდის ასპექტში. ამას ჰქვია ღმერთი სამი ჰიპოსტასი. სამება არ ნიშნავს რიცხობრივად სამობას, სამ სხვა და სხვა საგანს, არამედ ნიშნავს გვამოვნებას, ანუ თვისობრივად სამს, ე.ი. ღმერთი რიცხობრივად კი არ არის სამი, არამედ თვისობრივად არის სამი , სამგვარია მისი გამოვლინება, თორემ არსებით ის ერთია (უნდა განვასხვავოთ არითმეტიკული სამება და რელიგიური სამება).
ახლა ვნახოთ, თუ როგორ არის ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებაში მოცემული სამების არსი. მაქსიმე აღმსაარებელი არის ის ღვთისმეტყველი, რომელმაც ჩამოაყალიბა მართლმადიდებლური აღმსარებლობა, ანუ სარწმუნოებრივი კრედო, ჩამოაყალიბა ძირითადი დებულებები და მოგვცა, როგორც თეოლოგიური სისტემა. მას აქვს სამების ასეთი განსაზღვრება: “მწამს ერთი ღმერთი, მამა უშობელი, ერთი ძე და სიტყვა ღმრთისა მამისაგან შობილი და ერთი სულიწმინდა, მამისაგან გამომავალი”. მამა უშობელი ნიშნავს, რომ მამა არის ისეთი საწყისი, რომელსაც თავად საწყისი არა აქვს. ძე არის ისეთი საწყისი, რომელსაც საწყისად მამა აქვს, მაგრამ ეს გარეგნულად, ფიგურალურად, არსით კი არა, არამედ ჩვენი შემეცნებისათვის გასაგებად. ღმერთი შემოქმედებაში არის ძე, მამის მიერ დაბადებული ჩვენთვის, ამ გაგების ის არის შობილი და არა ქმნილი. ქმნილი ჰქვია არარაობისაგან შექმნილს. რადგან ძე მუდამ არსებობდა, ღმერთი მუდამ არსებობდა, ამიტომ ის არის მამისაგან შობილი. “…სამგვამოვნება გაყოფილი რიცხვით, გვამოვნების თვითებით და განუყოფელი ღვთაებით…”-თეოლოგიური ტერმინოლოგია ზოგჯერ ისეთია, რომ გარეგნულად ლოგიკას ეწინააღმდეგება, რადგან როგორც უკვე ვთქვით, ლოგიკა ამქვეყნიურ, მიწიერ სამყაროზე გვესაუბრება, ხოლო თეოლოგია გვესაუბრება ღვთაებრივ სამყაროზე, რომელზედაც საუბარი რთულია ჩვენი ლოგიკური კატეგორიებით. ამიტომ, ლოგიკა ირღვევა და ერთმანეთის გამომრიცხავი, ერთმანეთის საწინააღმდეგო ცნებებით ხდება ამის გადმოცემა. “… სამება, ღვთის სამპიროვნება, განიყოფებიან განუყოფლად და შეიერთებიან შეურევნელად. ამადაც ვიტყვით ღვთაების ერთარსებას, ერთბუნებას და სამგვამოვნებას, რამეთუ სამთავეს საერთო აქვს ღვთაება და საღმრთო ბუნება. თითოეულის თვითება შეუცვალებელია, მამისა მამობა უშობელი, ძისა ძეობა შობილი და სულიწმინდისა გამოსვლა. ვინაიდან არც მამა შეიცვალება ძედ, ანუ სულად, არც ძე–მამად, ანუ სულად, არც სულიწმინდა მამად, ანუ ძედ. ღმრთად ვაღიარებ თვითეულს”. მართალია, ძე შობილია მამისაგან, მაგრამ ძე ნაკლები კი არ არის მამაზე, ერთი და იგივეა, ღვთაება ერთი და იგივეა, დონე ერთი და იგივეა. ე.ი. თქმა იმისა, რომ მამა უფრო დიდია, ძე უფრო პატარა, არ შეიძლება. იყვნენ ერეტიკოსები, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ მამა უფრო დიდია, ძე უფრო პატარა და დაქვემდებარებულია მამაზე, სულიწმინდა კი–უმნიშვნელო ღმერთი. ამაზე იყო დავა და მთელი რიგი სექტები გამოეყვო მართლმადიდებლობას. ერთ–ერთი ასეთი სექტა იყო რუსების სექტა “დუხობორები”-სულიწმინდასთან მებრძოლები. მათი აზრით, სულიწმინდა არ იყო ღმერთი. ამის შესახებ ბასილი დიდმა დაწერა სპეციალური ტრაქტატი, სადაც ამტკიცებს, რომ სულიწმინდა ისეთივე ღმერთია, როგორიც მამა და ძე. სულიწმინდის ღვთაების უარმყოფელებს არ ესმოდათ, თუ როგორ შეიძლებოდა ყოფილიყო სამი თანაბარი, ერთმანეთისაგან არაფრით გამორჩეული, თან გარჩეული. ადამიანური ლოგიკა ამას ვერ აცნობიერებდა, სექტები ხშირად იმიტომ წარმოიშვნენ, რომ ლოგიკით ვერ აცნობირებდნენ გამოცხადების ჭეშმარიტებებს, რომელიც უფრო მაღლა დგას ლოგიკაზე, გონებაზე. უნდოდათ ყველაფრის რაციონალიზირება, გონებით გადმოცემა. ამის გააზრებას რომ ვერ ახერხებდნენ, მაშინ ქმნიდნენ თავიანთ რელიგიურ სისტემებს და უპირისპირდებოდნენ ჭეშმარიტ მართლმადიდებლობას და გამოცხადებას.

ე.ი. სრული ღმერთია მამა, სრული ღმერთია ძე და სრული ღმერთია სულიწმინდა. “არამედ არა სამი ღმერთი, რამეთუ ერთია ღმერთი და ერთია ღვთაება სამი თანაარსი გვამით”, არსით ერთი, მაგრამ გვამებით, ან გვარებით სხვა და სხვა. ამაზე ამბობს რუსთაველი პროლოგში: “ვთქვა მიჯნურობა პირველი და ტომი გვართა ზენათა”. აქ ლაპარაკია ზენა გვარებზე. ყველაზე ზენა გვარი არის სწორედ ეს სამი გვარი, რუსულად “ვიდ”, ლათინურად” გენუს”.

“… ესენი არც ბუნებით განიყოფებიან, არც ადგილით, რამეთუ სადაც არის მამა, იქვეა ძეც და სულიწმინდაც, სადაც არის ძე, იქვეა მამაც და სულიწმინდაც და სადაც არის სულიწმინდა, იქვეა მამაც და ძეც…” ეს არის მთავარი. “…თაყვანს ვცემ სამებას ერთარსებით და ერთარსებას სამებით. ერთარსებას სამგვამოვანს, სამებას ერთარსებას, თანადაუსაბამოს, თანასწორს ძლიერებით და პატივით…”-აქ თანადაუსაბამო ნიშნავს იმას, რომ თითოეული მათგანი არის დაუსაბამო, შეუქმნელი, უსაწყისო. ე.ი. არ შეიძლება ითქვას, რომ იყო დრო, როდესაც ძე არ იყო, ან იყო დრო, როდესაც სულიწმინდა არ იყო. ძე ყოველთვის იყო, მამა თავისთავად, სულიწმინდაც ყოველთვის იყო. ამას ნიშნავს თითოეულის დაუსაბამობა იმიტომ, რომ თანაარსნი არიან-”… გაღიარებ ერთღვთაებას წმინდისა სამებისა, ერთარსებას, ერთბუნებას, ერთძალას, ერთხელმწიფებას, ერთუფლებიანობას, ერთმეუფებას, დაუსრულებელს დაუსაბამოისას, დაუბადებელს, გარეშემოუწერელს, მიუგონებელს…”. გარეშემოუწერელი ნიშნავს უსაზღვროს, საზღვარდაუდებელს. მოუგონებელი ნიშნავს გონებით მიუწვდომელს. შემდეგ მაქსიმე აღმსაარებელი ამბობს-”…ცისა და ქვეყნისა და ზღვისა და ყოველთა ხილულთა და უხილავთა არაარსისაგან არსად მიმყვანებელსა, შემოქმედსა და დამბადებელსა, რომელმაც დაბადა თავდაპირველად ზეცისა ძალნი და მხედრობანი ბევრეულნი აურაცხელნი. სიტყვითა დაბადა და სულითა წმინდითა სრულ ჰქმნა…”-ყველა სხვა რელიგიაში, გარდა ქრისტიანობისა, ღმერთი, აბსოლუტი კი არ ბადებს, კი არ ქმნის არარაობისაგან, არამედ უკვე არსებულს აძლევს სახეს. ასეთი არის პლატონის ღმერთი, ნეოპლატონიკოსების ღმერთი, ყელა ნებისმიერი რელიგიის ღმერთი. ძველ ბერძნულ რელიგიებში უკვე არსებული ქაოსის მომწესრიგებელნი არიან ღმერთები: კრონოსი, ზევსი და სხვ. ხოლო რაც შეეხება ბიბლიასა და ქრისტიანობას, აქ უკვე არარაობიდან, არაარსიდან არსად ბადებს ღმერთი ყველაფერს და მათ შორის პირველად ბადებს ზეციურ მხედრობას, ანგელოზთა, მთავარანგელოზთა და საერთოდ, ზეციურ იერარქიებს, შემდეგ–ხილულ სამყაროს.

განვიხილოთ შემდეგი ფრაზა: “სიტყვითა დაბადა და სულიწმინდითა სრულ ჰქმნა…” – ღმერთის მეორე ჰიპოსტასს – ძეს თოლოგიაში აქვს მეორე სახელი – “სიტყვა” იმიტომ, რომ სიტყვა არის ისეთი რამ, რაც შეიცავს მნიშვნელობას, აზრს. როგორც არიან ერთმანეთთან დაკავშირებული სიტყვა და აზრი, ე.ი. ადამიანს ჯერ ებადება აზრი და ამ აზრს იტყვის სიტყვით, ასეთივე კავშირია ღმერთის პირველ და მეორე ჰიპოსტასებს შორის. სამყაროში სიმბოლურად მამა არის აზრი და ძე არის სიტყვა. ღვთის აზრი არის მამა, ღვთის სიტყვა არის ძე. ხატოვნად შეიძლება ითქვას, რომ ღმერთს მოუვიდა აზრად ეს სამყარო და თქვა ეს სამყარო.

ფიზიკაშიც ცნობილია, რომ სამყაროში ყველაფერს საფუძვლად უდევს რხევა, ე.ი. სიტყვა, ბგერათა სისტემა. რომ წარმოვიდგინოთ კოსმოსი, ეს არის სიბრძნეც, აზრიც, ოღონდ უკვე გამოთქმული, უკვე ქცეული სამყაროს ფიზიკურ საფუძვლად. ამიტომ არის ნათქვამი “სიტყვით დაბადა”. აგრეთვე ძის მეორე სახელი არის “ძალი”, “ძალი ღვთისა” იმიტომ, რომ ეს ღვთის ძალაზე არის დაფუძნებული – “ძალით დაბადა”.

სულიწმინდა არის ის, რომელიც ამ დაბადებულ სამყაროს – უშველებელ მასას, კოსმოსს აძლევს სრულყოფას, სრულქმნილებას და ინდივიდუალურობას. როგორც ყველა ადამიანს აქვს თავისი სული, ასევე სამყაროს, კოსმოსს აქვს ერთი სული. ეს სული არის ღმერთი. ეს სული არის სულიწმინდა, რომელიც სრულყოფს მთელ კოსმოსს და განწმენდს სამყაროს.

ე.ი. ღმერთი გვევლინება სამი ასპექტით: როგორც აზრი – მამა, როგორც სიტყვა – ძე, ყველაფრის საფუძველი და როგორც სული, როგორც ინდივიდუალობა, მეობა ყველასი. აი, ეს არის სამება, სამი ასპექტი ღმერთისა. ამიტომ ლოცვაში არის ასეთი გამოთქმა: – “… სულითა წმინდითა ყოველი სული ცხოველ იქმნების და სიწმინდით ამაღლდების და განბრწყინდების სამებისა მიერ ერთარსებისა ღვთივმშვენიერად და საიდუმლოდ” ე.ი. ყოველი სული გაცოცხლდება სულიწმინდის ძალით, მისივე ძალით განიწმინდება. სულიწმინდა არის სულიერი მრავლობითობა, მამა და ძე არის სულიერი მხოლობითობა, ჯერ იყო ღმერთის ერთი ჰიპოსტასი, შემდეგ გამოვლინდა მეორე ჰიპოსტასი – გაორდა. სულიწმინდაში უკვე მრავალი გახდა. ასე არის წარმოდგენილი.

“… შემდეგ თქვა, თქვა და შეიქმნა ცა და ქვეყანა. ზღვა და ყოველივე, რაც არს მას შინა…”. ბიბლიაშიც მოცემულია: “და სთქვა ღმერთმან: იქმენინ ნათელი”. ესეც იმიტომ არის, რომ სამყაროში ყველაფერს საფუძვლად უდევს რხევა. დღევანდელი ფიზიკა ძალიან ახლოს მიდის ბიბლიასთან. ფიზიკამ დაადასტურა იგივე ჭეშმარიტებები, რაც ნათქვამია ბიბლიაში, კერძოდ ის, რომ სამყაროს საფუძველია რხევა. სამყაროს საფუძველი არის იდეა. თავდაპირველად სამყაროს იდეური პლანი არსებობდა, შემდეგ შეიქმნა მატერიალური პლანი ე.ი. რხევა, მუსიკა, რიცხვი. შეიძლება ითქვას, ღვთაებრივი მუსიკა არის სამყაროს საფუძველი, რომელსაც ძველ საბერძნეთში პითაგორელები სფეროთა ჰარმონიას უწოდებდნენ. ამით თანამედროვე ფიზიკა მივიდა პითაგორელებამდე, პლატონამდე, უარყო ყოველგვარი მატერიალიზმი, ათეიზმი და ამბობს, რომ მათი მოსაზრება სწორი იყო – სამყაროს საფუძველია რხევა, რიცხვი, მუსიკა, ეს არის რეალობა, ხოლო მატერია არ არის რეალობა, მატერია – ეს არის დროებითი არსებობა, ყველაფერი ამის გარეგანი მხარე. აი, ეს ყველაფერი ბიბლიაში არის მოცემული. კოსმოგონია ბიბლიისა იგივეა, რაც დღევანდელი ფიზიკისა და ასტრონომიის კოსმოგონია.

* * *

ასე შეიქმნა სამყარო: “…ბოლოს დაბადა კაცი ხატად თვისა და მსგავსად, თვითმფლობელად, თვისითა ნებითა მოარულად და გამომრჩევლად კეთილისა და ბოროტისა და დაადგინა იგი სამოთხესა განცხრომისასა…” ე.ი. ღმერთმა ჯერ შექმნა ზეციური იერარქიები, ანგელოზთა და მთავარანგელოზთა სამყარო, შემდეგ მატერიალური სამყარო, ანუ ხილული კოსმოსი, შემდეგ შექმნა კაცი “ხატად თვისა”. იმიტომ, რომ როგორც ღმერთია თავისუფალი და თავისი ნებით მოარული, თვითმფლობელი, ისეთი შექმნა კაცი, გამომრჩეველი კეთილისა და ბოროტისა, ე.ი. ამდენად, ღვთის ხატი არის კაცი. ასევე, გარეგნულადაც: ამერიკელმა ასტრონომებმა შეისწავლეს კოსმოსის აგებულება და გადაიღეს ჩვენი მეზობელი გალაქტიკა უდიდესი რადიოტელესკოპით. გარეგნული ფორმით მთელი ეს გალაქტიკა მსგავსია მოხუცი კაცის თმიანი და წვერიანი თავისა. არსებობს ეს საკმაოდ გავრცელებული ფოტო. ესეც იმაზე მეტყველებს, რომ რელიგიური ჭეშმარიტებები უახლოვდება ასტრონომიულს. “ხატად თვისა”, ე.ი. პირდაპირი ფიზიკური გაგებით ადამიანი არის ხატი ღვთაებისა და კოსმოსიც არის ხატი ღვთაებისა.

“…და დაადგინა სამოთხესა განცხრომისასა”. სიტყვა სამოთხე აქ ნახმარი არის შედარებით, გადატანით, რაც ძველქართულად ნიშნავს ბაღს, წალკოტს. ე.ი. დაადგინა კაცი ისეთ სამყაროში, სადაც არის მარტო განცხრომა, ნეტარება, ე.ი. სულიერ სამყაროში. მატერიალური სამყარო მაშინ არ არსებობდა. ამიტომ არის გადატანით, ალეგორიულად ნათქვამი ბაღის სახით, რომ გადმოსცენ ღვთაებრივი ყოფის მდგომარეობა, სადაც არ იყო ბოროტება, არ იყო სიკვდილი. იყო მარტო განცხრომა, ნეტარება.

“… ხოლო შურითა ეშმაკისათა შეცდა იგი და ღვთის მიერ მოცემული მცნება ნებსით დაარღვია. გამოვიდა იმ დიდებისაგან, სამოთხის საშობელისაგან, თანამდებ სიკვდილისა შეიქმნა და დაემორჩილა განდგომილ მტერს…”

როდესაც კაცი დაადგინა განცხრომის სამყაროში, კაცმა არ იცოდა, რა იყო სიკვდილი, რადგან სამოთხეში ის არ არსებობდა და ის ჭვრეტდა ღმერთს. ეს ჩანს ბიბლიის პირველ თავებში. უარყოფითი ძალები ადრე მოწყდა ღმერთს, ადამიანის შესაქმემდე. ანგელოზთა და მთავარანგელოზთა სამყაროს მოწყდა უარყოფითი ძალების მთელი ნაწილი და კერძოდ, ის ბოროტი არსება, რომელიც განსაზღვრულია, როგორც ეშმაკი, ლუციფერი, სატანა. ის დაუპირისპირდა ღმერთს, ადამიანის შესაქმის შემდეგ დაუკავშირდა ადამიანს, ადამიანიც მოსწყვიტა ღვთაებრივ სამყაროს და ღვთის უშუალო ჭვრეტას. აი, ეს არის მოცემული ბიბლიაში, რა თქმა უნდა, სიმბოლურად, იგავურად, ალეგორიულად, თორემ იქ არავითარი ხე არ იყო ფიზიკური გაგებით და არც შეიძლება ყოფილიყო. ბოროტმა ძალამ გადაწყვიტა კაცობრიობის დაღუპვა; როგორც თვითონ გახდა ბოროტების საწყისი და სათავე, ასევე მან მოისურვა კაცობრიობის თავის სამსახურში ჩაყენება. დაჰპირდა კაცობრიობას, რომ “შენ იქნები შემმეცნებელი ბოროტისა და კეთილისა, ამიტომ მოწყვიტე ნაყოფი აი, ამ ბოროტისა და სიკეთის გარჩევის ხისგან, ცნობადის ხისგან”. იქ იყო ორი ხე, ცხოვრების ხე და ცნობადის ხე. ცხოვრების ხეს ფლობდა ადამი ე.ი. ფლობდა ღმერთის ჭვრეტის უნარს, მაგრამ მას არ ჰქონდა გარჩევის უნარი, მას ჰქონდა მხოლოდ ჭვრეტა ღვთისა და ნეტარება. გარჩევის უნარი – ეს იქნებოდა უკვე გონების მიღება, ინტელექტის მიღება, ინტელექტი იმჟამად კაცობრიობას არ ჰქონდა, ადამს არ ჰქონდა. ამიტომ ამ ბოროტმა ძალამ გადაწყვიტა ადამს შთააგონოს, რომ მას სჭირდება არა მარტო ღვთის ჭვრეტა, არამედ ბოროტისა და კეთილის გარჩევა, ინტელექტიც. “ამიტომ დამემორჩილე მე, დამექვემდებარე მე და შენ იქნები, როგორც ღმერთი შემმეცნებელი კეთილისა და ბოროტისა” ე.ი. ამით აცდუნა. ფაქტიურად, ეშმაკის მიერ ადამიანის შეცდენა გამოიხატა იმაში, რომ მან მისცა მას ინტელექტი, ამქვეყნიური ინტელექტი, ლოგიკა და ყველაფერი ის, რაც ღმერთს აშორებს ადამიანს.

მანამდე კაცობრიობას არ ჰქონდა ინტელექტი, გარჩევის უნარი. ის იყო პირდაპირ ღვთისმჭვრეტელი. შეიძლება იქვას, მაშინ კაცობრიობა იყო სულიერი ბავშვობის მდგომარეობაში და მას არ სჭირდებოდა გარჩევა, რადგან ყოველგვარი გააზრების გარეშე ჭვრეტდა ღმერთს. უარყოფითი ძალების, ლუციფერული ძალების ზეგავლენით ადამიანი დაექვემდებარა მეორე გზას, შემეცნების გზას. როგორც კი ადამიანმა მიიღო ეშმაკის მიერ შემოთავაზებული შემეცნება, მაშინვე დაკარგა ღმერთი, მოსწყდა ღმერთს და ჩამოქვეითდა უფრო დაბალ, მატერიალურ ყოფიერებაში. აი, ეს არის სიმბოლურად გამოძევება სამოთხიდან.

ღმერთმა რომ ჰკითხა ადამს, ვინ მოსწყვიტა ნაყოფი ამ ცნობადის ხიდანო, ადამს შერცხვა და დაიმალა. ეს არის პირველი სირცხვილი. მანამდე ადამს არ ჰქონდა სირცხვილიც. არც ევას არ ჰქონდა სირცხვილი იმიტომ, რომ ესენი იყვნენ სულიერი ბავშვობის მდგომარეობაში. ბავშვსაც ხომ არა აქვს სირცხვილი? სირცხვილი იბადება მაშინ, როდესაც ადამიანი ასაკში შედის. სიმბოლურია ესეც. ე.ი. კაცობრიობა იყო ისეთ ასაკში, ადამიანი იყო ისეთ ასაკში, როდესაც ის ბავშვივით უმანკო, ბავშვივით უშუალო, ბავშვივით კეთილი, ბავშვივით ღვთაებრივი იყო, ის ჭვრეტდა ღმერთს, მან არ იცოდა რა არის სიკვდილი. მას შემდეგ, რაც ბოროტი გველის გავლენით მოწყვიტა ნაყოფი ცნობადის ხიდან, ისწავლა გარჩევა ბოროტისა და კეთილისა, მან უკვე სირცხვილის გრძნობაც გაიგო, თურმე სირცხვილი არის ისეთი ყოფა, რომელშიც ის არის. გარდა ამისა, როდესაც გაიგო, რომ მან დაარღვია ღვთის მცნება, შერცხვა, შეეშინდა და დაიმალა, მაგრამ სად დაემალებოდა ღმერთს?! ღმერთმა უთხრა, რომ “ამიერიდან შენ გაძევებული იქნები სამოთხიდან” და ფაქტობრივად მან ის სამყარო, სადაც ღმერთმა ის თავდაპირველად დაადგინა, დაკარგა…

ზვიად გამსახურდია: სუკ-ი წინ იხედებოდა, როდესაც ცრუ სამღვდელოებას ქმნიდა

ბოროტებისადმი დაუმორჩილებლობა ქრისტიანული ეთიკისა და პრაქსისის საფუძველთა საფუძველია. რა იყო პირველქრისტიანთა ცხოვრება, თუ არა უღმერთობისა და უზნეობისადმი დაუმორჩილებლობა? ქრისტიანობამ გაიმარჯვა ამ ბრძოლაში, რამეთუ საღვთო წერილი გვასწავლის: “საჭურველად გარე მოგადგეს შენ ჭეშმარიტებაი მისი”, ხოლო სიმართლისათვის დევნა სახარების პირველი ნეტარებაა. ის, ვინც არ იბრძვის სიმართლისათვის და არ არის დევნილი, არც ქრისტიანია. ამასთან, ყოველი დროის ტირანები ცდილობენ გაყალბებას მოციქულთა სიბრძნისას – ხელისუფლებისადმი დამორჩილების შესახებ. როგორც ცნობილია, მოციქულები მოგვიწოდებენ ხელისუფლებისადმი დამორჩილებას, რამეთუ, მათი თქმით, ყოველი ხელისუფალი ღვთისგანაა. მაგრამ საქმე ის გახლავთ, რომ მოციქულთათვის სიტყვა “ხელისუფლება”  ნიშნავს ლეგიტიმურ ხელისუფლებას, კანონიერ ხელისუფლებას და არა უკანონო, ყაჩაღურ, უზურპატორულ ხელისუფლებას, რომელიც ეშმაკისგან არის და არა – ღვთისგან.

რა შეიძლება მოიფიქროს და მოიმოქმედოს დღეს ჭეშმარიტად მართლმადიდებელმა და საკუთარი ერის მოყვარე ქრისტიანმა? მთავარზე უმთავრესია, ბრძოლა ჭეშმარიტი ქრისტიანობის აღორძინებისათვის, რასაც მრავალ დაბრკოლებას უქმნის ჩვენს ქვეყანაში გაბატონებული ანტიქრისტე. ქრისტიანობა არა მხოლოდ ქადაგებით, არამედ საქმით, ბრძოლა სატანასთან როგორც სულიერ, ასევე ფიზიკურ პლანში. უაღრესად საჭიროა ნამდვილი მოძღვარნი, რომელთაც ძალუძთ არა მხოლოდ ლოცვა და ქადაგება, არამედ ეშმაკეულ ადამიანთა განკურნება, მათი სულიერად განწმენდა და გადარჩენა. უნდა გვახსოვდეს, რომ ეგზორციზმი ახასიათებდა არა მხოლოდ კათოლიკურ ეკლესიას, არამედ – მართლმადიდებლურსაც. ამ თვალსაზრისით უნდა ამოქმედდეს ბასილი დიდის კურთხევანი, თუ, რასაკვირველია, ეკლესიაში შეხიზნულმა ანტიქრისტეს მსახურებმა ეს ტექსტები არ გაანადგურეს. გვახსოვდეს, რომ ასურელი მამები, გრიგოლ ხანძთელი, გიორგი, ექვთიმე და იოანე მთაწმინდელები უდიდესი ეგზორცისტები იყვნენ, რაც ჩანს მათი ცხოვრებიდან; ასეთები იყვნენ, აგრეთვე, ჩვენს დიდ მღვდელმთავართა შორის უმეტესნი. მღვდელმთავრის ჩაცმულობაში ერთ-ერთი უმთავრესი ატრიბუტია “ენქერი“, რომლის დანიშნულება დღეს მრავალმა სამღდველო პირმაც აღარ იცის. ენქერი არის სულიერი მახვილი, რომლითაც მღვდელმთავარმა სულიერ პლანში უნდა განგმიროს ბოროტი არსებანი და დათრგუნოს ისინი ამ დედამიწაზე. დღეს კი, სამწუხაროდ, ჩვენ მღვდელმთავართა უმრავლესობა ამ ბოროტ არსებათა მონებად ქცეულან თავად! აი, რაზე უნდა დავცეთ განგაში უწინარეს ყოვლისა, აი, რას უნდა ვუშველოთ! სანამ ჭეშმარიტი რელიგია არ აღდგება ჩვენში, ჩვენს ერს გადარჩენა არ უწერია.

მინდა შეგახსენოთ ქრისტიანული ღმრთისმეტყველებისა და ჰაგიოგრაფიის უმნიშვნელოვანესი ტერმინი “მართლმხილება“, რაც აგრეთვე ქრისტიანული პრაქსისის საფუძველია. ჭეშმარიტების სამსახური მარტო მის აღიარებაში როდი გამოიხატება. ეს სამსახური, უწინარეს ყოვლისა, გულისხმობს სიცრუისა და ბოროტების მხილებას. მაცხოვარი ჩვენი მართლმხილების გამო აცვეს ჯვარს, მართლმხილების ძალამ, ღვთის ძალამ აღადგინა იგი მკვდრეთით და ცად აღამაღლა. მწიგნობართა, ფარისეველთა და ცრუ მღვდელმთავართა მხილება იყო მისი ქადაგების ძირითადი მიზანი. ხალხს უნდა განვუმარტოთ განსხვავება ეკლესიასა და ფიზიკურ ტაძარს შორის. ეკლესია სულიერი გაგებაა, ეკლესია სულიერად არსებობს და ბჭენი ჯოჯოხეთისანი მას ვერასოდეს მოერევიან; ეკლესია მოძღვრებაა, ღვთის, ზეციურ არსებათა და წმინდანთა ერთობლიობაა. ეკლესია იდეაში არსებობს, ხოლო ტაძარი მატერიალურია და ამქვეყნად არსებობს. ყველა ტაძარიც რომ შემუსროს ბოროტმა ძალამ თავისი მსახურებითურთ, ეკლესიას მაინც ვერ გაანადგურებს. ანტიქრისტეს ძალუძს თავისი გადაცმული მსტოვრები შეაგზავნოს ტაძარში. ეკლესიაში ვერ შეაგზავნის. ეკლესიის ისტორიას შეიძლება ეწოდოს “ჭეშმარიტების ისტორია”, ამბობდა პასკალი. “ის დევნულებანი, რომელნიც დაატყდა თავს ეკლესიას, ჰგვანან იმ ქარიშხლის მოქმედებას, რომელიც ებრძვის ჩაუძირავ გემს”.

აი, ეს ეკლესიაა დაფუძნებული “კლდესა ზედა”, ხოლო კლდე – საღვთო ჭეშმარიტებაა. რაც უფრო მიემსგავსება ფიზიკური ტაძარი ეკლესიას, რაც უფრო მიუახლოვდება ამ იდეალს, მით უფრო სრულყოფილია იგი. ღვთის ტაძარში მოკალათებულ ანტიქრისტეს მსახურთა მხილება კი ყველა ჭეშმარიტი ქრისტიანის უპირველესი მოვალეობაა. ამის გამო საუბრობენ ანტიქრისტეს მსახურნი მხოლოდ ტაძარზე (Templum), ეკლესიაზე კი არას ამბობენ, რამეთუ მათთვის მთავარია ნივთიერი და არა სულიერი. სულიერ ეკლესიას კი ებრძვიან აშკარად თუ ფარულად, ამიტომ არის მათი ღმერთი თხის რქებიანი და ჩლიქებიანი ბაფომეტი, ანდროგენული ურჩხული, რომელსაც თავზე ჩირაღდანი ადგას და რომელსაც ისინი უწოდებენ “Templum Omnium Hominum Pacis Abbat” (“ყოველთა კაცთა მშვიდობის ტაძრის მამა”). “თქვენ მამისა ეშმაკისანი “ხართ” – ეუბნებოდა იესო ქრისტე ასეთ ადამიანებს. ჩვენთვის კი მამაა ღმერთი, ეკლესიის თავი და არა ცრუ ტაძრის კერპი. ამისთვისაა საჭირო ქრისტიანული განმანათებლობა, რომელიც განუმარტავს ყოველივე ამას გაუთვითცნობიერებელ ხალხს.

მიწიერი ეკლესია, ამქვეყნიური ადამიანებისგან შემდგარი, უნდა ბაძავდეს ზეციურ ეკლესიას, მაგრამ, სამწუხაროდ, დღევანდელ საქართველოში ასეთი რამ თითქმის აღარ არსებობს. მიწიერი ეკლესია დაპყრობილია უღმერთო ძალების მიერ. ჩვენი მთავარი ამოცანა უნდა იყოს – საქართველოში აღდგეს ასეთი ეკლესია.

“ცრუ მოციქულნი, მზაკვარნი, ღებულობენ სახეს ქრისტეს მოციქულისას. ეს არც არის გასაკვირი, რამეთუ სატანაც ღებულობს ნათლის ანგელოსის სახეს… მაგრამ მათი აღსასრული საქმეთა მათთაებრ იქნება” – გვასწავლის პავლე მოციქული. მაცხოვარიც ტაძარში ამხელდა ქვაბავაზაკებს. ალბათ გახსოვთ, თუ ვით აღლესა გრიგოლ ხანძთელმა “მახვილი მხილებისა”, ხოლო, უფრო მოგვიანებით, დავით აღმაშენებელმა მთელი საეკლესიო კრება მიუძღვნა ასეთ მართლმხილებას. ამის გარეშე დღეს წარმოუდგენელია ჩვენი ერის განწმენდა და აღორძინება.

მართლმადიდებლობას მუდამ ახასიათებდა შემწყნარებლობა სხვა რწმენათა მიმართ. მართლმადიდებლობამ არ იცოდა ინკვიზიციის კოცონები, მართლმადიდებელი მღვდელმთავრები, იმპერატორები და მეფეები უფრო დარწმუნების გზას მიმართავდნენ. ანტიქრისტეს დღევანდელმა მძლავრობამ და საყოველთაო აპოსტასიამ (რაც ნაწინასწარმეტყველებია საღვთო წერილში) მრავალი დააბნია და მოსწყვიტა ჭეშმარიტ რწმენას. სამწუხაროდ, მრავალი დადებითი პიროვნება, კარგი მამულიშვილი ან უღმერთოა, ან მცირედ მორწმუნე. ასეთებს უნდა შევაშველოთ ხელი დახმარებისა, ისინი არ უნდა შევიძულოთ, მოთმინებით ვიზრუნოთ მათი გადარჩენისათვის, ჭეშმარიტ სარწმუნოებაზე მოქცევისათვის. გვახსოვდეს, რომ მაცხოვარიც და მოციქულებიც დიდი ტოლერანტობით გამოირჩეოდნენ. ისინი საბოლოოდ არ წირავდნენ არავის, ღვთისა და სიკეთის აქტიური მტრების გარდა.

გავიხსენოთ ქართველი ერის სიბრძნე: “სიბრძნე ებრძვის სიბრიყვეს უთოფოდ და უზარბაზნოდ”. ეს უაღრესად ქრისტიანული მიდგომაა. არამართლმორწმუნეებს იდეურად უნდა ვეკამათოთ, მათი ადამიანური უფლებების პატივისცემა ჩვენ მხოლოდ გვაძლიერებს. რაჟდენ მოწამეს, ევსტათე მცხეთელს და აბო ტფილელს არავინ ახვევდა თავს ქრისტიანულ სარწმუნოებას, მაგრამ ისინი ქრისტეს მოწამეები გახდნენ. ამაში იყო ძალა ჩვენი სარწმუნოებისა. სხვანი კი ცეცხლით და მახვილით ავრცელებდნენ თავის სარწმუნოებას. თორმეტმა ჭეშმარიტმა მორწმუნემ თითქმის მთელი მსოფლიო მოაქცია თავის რწმენაზე. მაცხოვრის სიტყვებით რომ ვთქვათ, “უკეთუ გვექნება სარწმუნოება თუნდაც ქრთილის ოდენი, მთას რომ ვუბრძანოთ, აღიძრება და ზღვად შთაიფხვრება”! რწმენას სასწაულები ძალუძს.

ანტიქრისტე თავად უდიდესი ცრუწინასწარმეტყველია. ასე რომ, არ არის გასაკვირი, მისი წინამორბედნი და მსახურნი ბიბლიური სიბრძნისა და წინასწარმეტყველთა ნააზრევის პროფანაციას რომ ისახავდნენ ერთ-ერთ მთავარ მიზნად. რელიგიასა და საღვთო წერილის პროფანაცია ანტიქრისტეს უმთავრესი მიზანია. ამიტომ უწყობენ აგრეთვე ხელს ყოველგვარი ბნელი სექტების გავრცელებას. მაგალითად, სამეგრელოში იეღოველებმა ხალხის დიდი უბედურებით ისარგებლეს და გაავრცელეს ხმა: “1993 წელი არმაგედონის წელია, წელს აღდგება მკვდრეთით და გაცოცხლდება ყველა ის, ვინც იეღოვას იწამებსო”. წარმოიდგინეთ, ზოგიერთმა გაუბედურებულმა და სასოწარკვეთილმა შვილდაკარგულმა მშობელმა ირწმუნა ეს და იწყო ყოყმანი მართლმადიდებლურ რწმენაში. აი, რა მეთოდებით მოქმედებენ ბოროტების მსახურნი. დღეს, დარწმუნებული ვარ, პუტჩისტური სუკ-ი დიდ იმედებს ამყარებს მათზე და საქმითაც იყენებს.

ერთმა გამოჩენილმა მოაზროვნემ ასეთი ფორმულა მოგვცა: “ღვთის უარყოფა სულის დაავადებაა, ქრისტეს უარყოფა – სულის უბედურება, ხოლო სულის უარყოფა – თვითმოტყუება”. რა უნდა იყოს უფრო სავალალო, ვიდრე ასეთი ადამიანი? ღმერთი და სულიერი სამყარო ჭეშმარიტი სამშობლოა ადამიანის, მიწიერი სამშობლო კი – მისი ხატი.

თუ მეცნიერება თავია საზოგადოებისა, რელიგია გულია მისი. როდესაც მტერი ჩვენს მოსპობას ცდილობს, თავში ან გულში გვიმიზნებს ტყვიას. სამოცდაათი წლის მანძილზე ანტიქრისტეს ხელისუფლება სწორედ ჩვენი თავისა და გულის განადგურებას ცდილობდა და არცთუ უშედეგოდ. ინტელიგენციის ნაწილი გადააგვარეს, სამღვდელოება კი თითქმის მთლიანად მოსპეს და შექმნეს ცრუ წითელი სამღვდელოება, რამაც თავი იჩინა ყველაზე მეტად პუტჩის ავბედით დღეებში. ნაცვლად იმისა, რომ იერარქები ჯვრით ხელში ჩამდგარიყვნენ სამკვდრო-სასიცოცხლოდ ურთიერთდაპირისპირებულ მოძმეთა შორის, ისინი ანტიქრისტეს მხედრობას ამოუდგნენ მხარში – ეკლესიები იარაღის საწყობებად მისცეს, ქაშუეთის ტაძარი ბლინდაჟად აქციეს, საიდანაც ჭურვებსა და ტყვიას უშენდნენ კანონიერ ხელისუფლებას; წმინდა პანტელეიმონის ტაძარში სნაიპერები ჩასვეს და ნაღმტყორცნები ჩადგეს, რომელნიც “კოლხურ კოშკს” უშენდნენ. ზოგიერთი სამღვდელო პირი ავტომატით ხელში იბრძოდა პუტჩისტებთან ერთად. რამდენიმე პატიოსანი სამღვდელო პირი კი, რომელმაც არ უღალატა კანონიერ ხელისუფლებას და ლოცვითა და ქადაგებით ამხნევებდა უზენაესი საბჭოს შენობაში გამომწყვდეულ მის წარმომადგენლებს, პუტჩისტმა პატრიარქმა განკვეთა და გააძევა საქართველოდანაც კი. ასე რომ, სუკ-ი წინ იხედებოდა, როდესაც ცრუ სამღვდელოებას ქმნიდა. წითელი სამღვდელოება სუკ-ის ყველაზე საშინელი დამკვრელი ძალაა.

როგორც მოგახსენეთ, მოციქულთა დევიზია კანონიერი, ლეგიტიმური ხელისუფლების ერთგულება, რამეთუ ასეთი ხელისუფლება ღვთისგანაა ახალი აღთქმის მიხედვით.

ერის ღალატი იგივე მოყვასის ღალატია. ეს თანაბრად მიუტევებელი ცოდვაა, როგორც სასულიერო, ასევე საერო პირისათვის. მაგრამ სასულიერო პირს სჯულისკანონის მიხედვით ყველაფერში უფრო მკაცრად მოეთხოვება, ვიდრე ერისკაცს, ისევე, როგორც მოზრდილს უფრო მოეთხოვება დანაშაულისათვის, ვიდრე მოზარდს.

მომნანიე ადამიანის შეწყნარება დამოკიდებულია იმაზე, საქმით ინანიებს იგი ჩადენილს, თუ მარტოოდენ ლიტონი სიტყვით.

ეროვნული თუ სამოქალაქო მოძრაობის ძალა მშვიდობიანი ხერხებით ბრძოლაშია. ამით დგას განდიზმი მარქსიზმზე მაღლა.

ღვთის სიყვარული, მოყვასის სიყვარული, სამართლიანობის სიყვარული თანაბრად სჭირდება ყველა რიგით თუ არარიგით ქრისტიანს.

ქვეყნის მმართველი, უწინარეს ყოვლისა, ქრისტეს მბაძავი უნდა იყოს მოყვასის სიყვარულით, სამართლიანობით, შემწყნარებლობით, სიმტკიცითა და ბოროტი ძალებისადმი შეურიგებლობით.

სიყვარული და მკაცრი სამართლიანობა თანაბრად საჭიროა. ერთ-ერთის დომინირება იწვევს ან სენტიმენტალობას და გულჩვილობას, ან უხეშობას და სისასტიკეს.

ვინც მტერს შეისწავლის, ის მას დაამარცხებს. უნდა შევისწავლოთ უღმერთოთა შავბნელი ძალების ტაქტიკა, მათი ფანდების არსენალი და გამუდმებით ვამხილოთ ეს ყოველივე. წარსულში არ გვქონია ამდენი გამოცდილება. დღეს კი, როგორც იტყვიან, “ზოგი ჭირი მარგებელია”, ბევრი რამ გაცხადდა, მრავალი დაფარული გამოვლინდა და ჩვენც უფრო მეტად გავძლიერდით.

ერისა და ეკლესიის ერთგულ შვილებს ვუსურვებ დიდ სიმტკიცეს რწმენაში, ბრძოლაში შეუპოვრობას, დიდ მოთმინებას, რამეთუ “აურაცხელ არიან ჭირნი მართალთანი და ყოველთა მათთაგან იხსნას იგინი უფალმან”. დღეს ჩვენ ყველანი განგებამ უდიდესი გამოცდის წინაშე დაგვაყენა და ეს, უწინარეს ყოვლისა, ჩვენი სარწმუნოების გამოცდაა. ადამიანთა დაცემული ბუნება უწყოდა უფალმა, როდესაც ბრძანა: “მე მოვედ სახელითა მამისა ჩემისაითა და არა შემიწყნარებთ. უკუეთუ სხვაი მოვიდეს სახელითა..”

“შანსი”, # 19, 16 სექტემბერი, 2001 წელი

ზვიად გამსახურდია: “უდაბნოსა და უდაბნოს შორის”

ლევ ტოლსტოი-მებრძოლი გიგანტი, დადუდგრომელი მეამბოხე სული! იგი ორი ასწლეულის მიჯნაზე მსოფლმხედველობრივი კატაკლიზმებისა და სოციალური ძვრების ფონზე კაცობრიობის სულიერი მოწამეობის საოცარი პერსონიფიკაციაა. მის ტიტანურ აზროვნებაში ევროპა და რუსეთი ხარისხობრივი თვალსაზრისით ახალ ამალგამად იქცა. კაცობრიობის ინტელექტუალური ძიებები, ყველა აღმასვლა თუ დაცემა ბეჭდად აზის მის შემოქმედებას. ამასთან, როგორც თავისი ცხოვრების ნირით, ისე შემოქმედებით, იგი უპირისპირდება როგორც ევროპას, ისე ტრადიციულ რუსეთს. თუმც, იმავდროულად, ამ სიტყვის სრული გაგებით, იგი გახლდათ როგორც ევროპელი, ისე რუსი.

ტოლსტოი ომს უცხადებს ფილოსოფიის, რელიგიისა და ეთიკის ტრადიციულ გაგებას და ქმნის ახალ, ზეეროვნულ, ზოგადსაკაცობრიო კრიტერიუმებს. იგი ახალი დროის დიდი ერეტიკოსია, ერეტიკოსი სულისა. მისი მძლავრი ინდივიდუალურობა ვერ ჰგუობს ვერანაირ კალაპოტსა და ჩარჩოებს. ტოლსტოის ბრძოლა შექსპირთან, გოეთესთან, ბეთჰოვენთან-ეს გახლავთ ტიტანის ღმერთებთან შერკინება. ამ გენიოსთან ჭეშმარიტი შეცნობისა და შეფასებისათვის ამგვარ ბრძოლას ბევრად უფრო დიდი მნიშვნელობა აქვს, ვიდრე მონურ თაყვანისცემას ასობით ერთგული კრიტიკოსის, ლიტერატურის მცოდნის, ფილოლოგის, აკადემიკოსისა, რომელნიც მათი ავტორიტეტის წინაშე ოთხად მოკეცილნი მათი მისამართით მარტოოდენ უსასრულო დითირამბებს აფრქვევენ. მართლაც სასაცილო იქნებოდა, სისტემატური შრომების ავტორი რომელიმე შრომისმოყვარე ფილოლოგიური მატლი, აბჯარში გამოწყობილი, შექსპირს ან გოეთეს რომ შებმოდა. ტოლსტოი კი თავის სწორს იწვევს ორთაბრძოლაში, ეს არის თანაბარ ძალთა ტურნირი, სასტიკი, დაუნდობელი შერკინება. ამ ბრძოლასა და უარყოფაში ბევრად უფრო დიდი აღიარებაა, ვიდრე მთელი თაობების მიერ მათი მისამართით გამოთქმულ ტრაფარეტულ ქება-დიდებაში. აქ არნახული სიცხადით ისახება არა მარტო საკუთრივ ტოლსტოის, არამედ ამ ავტორთა ინდივიდუალობა. ტოლსტოის შეურიგებელი მრისხანების ცეცხლი ანათებს მათ და საკუთრივ ტოლსტოის. ეს ჰგავს აგრეთვე იმ მითიური გველეშაპის კბილებიდან ამოზრდილ რაინდთა ბრძოლას, რომელიც არგონავტთა მბრძანებელმა იასონმა იხილა კოლხეთში.

ბეთჰოვენსა და ტოლსტოის ისიც აახლოვებს, რომ ვერცერთი ვერ ფასდება ადამიანური ხელონების კრიტერიუმებით. ბეთჰოვენი ამბობდა: “არ არსებობს ჰარმონიისა და კონტრაპუნქტის არც ერთი კანონი, რომელიც არ შეიძლება დაირღვეს უფრო სრულქმნილის, ამაღლებულის და მშვენიერის ძიებისას”. იგი შეიზლება იქცეს ტოლსტოის მთელი შემოქმედების დევიზად. ბეთჰოვენსა და ტოლსტოისაც ერთი ტრაგედია აქვთ: ამ გიგანტური სულებისატვის მეტად ვიწროა ადამიანური წარმავალი ყოფიერების დილეგი. მეტად ბორკავს მათ ადამიანური ხორციელება. მატერიის მარწუხებში ტანჯვა-ზეადამიანთა საერთო ტრაგედია.
”შენ მიშველე რა ტყვე-ქმნილსა, ჯაჭვნი მაბიან, რკინანი”-ასე ევედრებოდა ღმერთს ავთანდილი, გამოხატავდა რა ამით საკუთრივ რუსთაველის ტრაგედიას.

ბეთჰოვენი ცდილობს ადამიანური, სმენადი მუსიკიდან კოსმიურ მუსიკაში, უნივერსალურ ჰარმონიაში ნავარდს, რომლის ანარეკლი-მიწიერი სმენადი მუსიკა-ზღუდავს და ბორკავს მას. მისი მუსიკის სმენისას ლენინსაც კი, რომელიც უარჰყოფდა ყოველივე ზემიწიერს, ზეადამიანურს, ასეთი რამ წამოსცდა: “არაადამიანური მუსიკა!”. ბეთჰოვენი ებრძვის საგნობრივ, მატერიალურ ბორკილებს და მისი მეცხრე სიმფონია ამ ბორკილების მსხვრევის მეხისებური გამოძახილია, მისი “აპასიონატა” და 32-ე სონატა მატერიალური ხუნდებით შებორკილ-მიჯაჭვული პრომეტეს ტიტანური ბორგვაა. ტოლსტოის კი ბორკავს ადამიანური მორალისა და ეთიკის, სხვა და სხვა ეთიკურ მიმდინარეობათა პირობითობა. ტიტანის სული ეძებს ახალ, უნივერსალურ ზნეობრიობას. თუმც, ქრისტიანული ზნეობის საფუძველზე. იგი გააფთრებით ებრძვის ტრადიციული მორალისა და რელიგიის დოგმებს, მაგრამ ამაოდ. ამ ზღურბლის გადალახვა მოკვდავს არ ძალუძს ამპარტავნობის, ღვთისმგმობელობის ცოდვის გარეშე, რამეთუ “ვერ სცნობენ, ვაგლახ, მოკვდავნი განგებას ციურს!” (ნ. ბარათაშვილი), ხოლო ღმერთი, წმინდა მამათა სწავლების თანახმად, “ზომიერად გვიწილადებს თავის უსაზღვრობას და იმდენად გამჟღავნდება ჩვენს წინაშე, რამდენის დატევაც გვძალუძს”. მაგრამ ამასთან შეგუება უაღრესად რთულია ისეთ სულთატვის, რომელნიც ლამობენ ზვარის გადაბიჯებას. აქედან იწყება დოგმების, ადამიანური პირობითობის მსხვრევა, მაგრამ იმავდროულად ჩნდება საფრთხე დემონური ანარქიოზმისა. ამას აუცილებლად მოჰყვება ზეციური შურისგება: ბეთჰოვენი კარგავს მუსიკის სმენადი აღქმის უნარს, ტოლსტოი კი-რელიგიის, ეკლესიის შეცნობის უნარს, რამეთუ უარჰყოფს უკვე არსებულ კონვენციურ, მისთვის დრომორჭმულ რელიგიურობას, ეთიკას და ახლის ძიებაში იღუპება ღვთის მიერ დასჯილი იკაროსის დარად. იგი, როგორც თავად ამბობს საკუთარ თავზე, არწივია ნაჭრილობევი ფრთებით, რომელიც ამაოდ ელოდება ცაში კვლავ ნავარდისათვის იარის შეხორცებას. ბეთჰოვენს ახალი, მანამდე გაუგონარი არნახული მუსიკა სწყურია, როგორც ტოლსტოის-ახალი, არნახული ზნეობა, რელიგია და რელიგიისმცოდნეობა.

ტოლსტოისა და ბეთჰოვენს შორის კონფლიქტს აქვს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი-ეს არის კონფლიქტი ზნეობასა და მუსიკას შორის. ტოლსტოი, ზნეობრიობის გენიოსი, აღშფოთებულია მუსიკის ზნეობრივი სიმწირით, რაც მას განსაკუთრებით აშკარად მოხვდა თვალში ბეთჰოვენის “კროიცერის სონატის” სმენისას. აქ თვით ზნეობის სულმა გამოუცხადა ომი მუსიკის დიონისოს სულს. ურთიერთს ორი გენიოსი შეეჯახა: ზნეობრივი და მუსიკალური. თუმცა, როგორც ჩანს, ტოლსტოი შესანიშნავად აფასებდა მუსიკის როლს ადამიანური სულის კათარზისში. ამიტომ იგი აუგად როდი იხსენიებდა, პირიქით: ქება-დიდებას ასხამდა ბახს და მის სავიოლინო არიას. ტოლსტოის მუსიკაში პირველყოვსლისა აშინებს დიონისური საწყისი, ვნებათა ანარქიის მძლავრი აფეთქება. რომენ როლანმა მოხერხებულად შენიშნა, რომ ამით იყო განპირობებული ბეთჰოვენის წინააღმდეგ გოეთეს ამბოხიც (გოეთე აპოლონური, ჭვრეტითი ბუნების მხატვარი, შეაცბუნა ბეთჰოვენის მუსიკის დიონისურმა ქარბორბალამ, მისმა მომნუსხველმა, დამმონებელმა ძალამ). ტოლსტოის, როგორც შემოქმედს, ასევე ახასიათებს აპოლონური ბუნება; ამიტომ არის მისთვის ესოდენ უცხო შექსპირისა და ბეთჰოვენის დიონისოსეული ტრაგიზმის ბნელით მოცული სიღრმეები.

ტოლსტოის მხრივ ახალი ევროპული კულტურის უარყოფაში, ისევე, როგორც დოსტოევსკის შემთხვევაში, თავს იჩენს სლავიანოფილური კულტუროფობია. თუმცა, როგორც ინტელექტუალური, ისე ეროვნულ-პოლიტიკური თვალსაზრისით. ტოლსტოი უგულებელყოფდა სლავიანოფილობას. “უნდა ვიხსნათ არა რუსეთი,-ეპაექრება იგი სლავიანოფილებს-არამედ, ჩვენი საკუთარი სულები”. ამას უპირისპირდებოდა სლავიანოფილთა დევიზი: “ვიხსნათ რუსეთიც და საკუთარი სულებიც, ვინაიდან რუსეთი ჩვენი სულია”. ტოლსტოისატვის იმდენად უცხო იყო სლავიანოფილურ მესიანიზმთან მართლმადიდებლობის იდენტიფიცირება, რომ მავანნი მის შემოქმედებას ანტიპატრიოტიზმად აღიქვამდნენ.

თუმცა, ქვეშეცნეულად, ტოლსტოი მაინც რჩება კულტუროფობად, რითაც ენათესავება მაქს ნორდაუს ევროპულ მიმდინარეობას. ამასთან მასში, ისევე როგორცდოსტოევსკის არსებაში, უაღრესად ძლიერია ლტოლვა სალოსობისადმი, უბრალო ხალხის ტრადიციული რუსული რელიგიურობისადმი (“მამა სერგი”), რამაც მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ტოლსტოის ოჯახიდან წასვლაში. შალოსი გრიშა მისთვის ქრისტიანული სულის იდეალური გამოვლინებაა. აქედანვე მომდინარეობს მისი სიმპათია დუხობორებისადმი. დოსტოევსკის ალიოშა “ძმები კარამაზოვები”-დან , აგრეთვე მისი სხვა გმირები სალოსობის ნიშნის მატარებელნი არიან. სალოსობა-ეს არის გულის გზა მისტიკისაკენ, რომელიც მკვეთრად განირჩევა ინტელექტუალური მისტიციზმისაგან, რომელიც განვითარებულია ისეთ მოაზროვნეთა თხზულებებში, როგორნიც იყვნენ სოლოვიოვი, ბერდიაევი, ილინი და სხვანი.

ტოლსტოი მოგზაურობს ევროპაში, მაგრამ ისევე, როგორც დოსტოევსკი,-მარტოოდენ გეოგრაფიულად. გოეთეს “სპირიტუალური მოგზაურობა იტალიაში” უცხოა მისთვის. საფრანგეთში მას მარტოოდენ სკოლები აინტერესებს. მისი ინტერესების თვალსაწიერში არ შედის ლუვრი ან ახალი იმპრესიონიზმი. ახალ პოეზიაში მას არავინ იზიდავს ჰიუგოს გარდა (სტენდალი და ფლობერი მისთვის ახალი საფრანგეთის განსახიერებაა. თუმც, მის რომენებში საგრძნობია მატი ზეგავლენა). მას არ უყვარს მიქელანჯელო იმავე მიზეზით, რა მიზეზითაც არ სწყალობს ბეთჰოვენს. იგი მისთვის ისეთივე მოწინააღმდეგეა ქვის სტიქიაში, როგორც შექსპირი სიტყვის, ან ბეთჰოვენი მუსიკის სტიქიაში. საყოველთაოდ ცნობილია გენიოსებს შორის ქიშპი და დაპირისპირება.

ტოლსტოის მსოფლმხედველობრივი კატასტროფა განაპირობა იმ ასწლეულის რელიგიური შემეცნების სიმწირემ. ეს გახლდათ ჟამი, როდესაც თეოლოგიაში საბოლოო გამარჯვება ჰპოვა კანტისეულმა რაციონალიზმმა და აგნოსტიციზმმა, რამაც გამოიწვია დომინირება პროტესტანტული თეოლოგიური სკოლისა, რომელმაც ქრისტიანობას მოსტაცა სულიერი დედაარსი და ხელი მიჰყო ქრისტიანულ დოგმათა რაციონალიზებას. პროტესტანტობა უარჰყოფდა ქრისტეს აღდგომას, ვითარცა კოსმიურ ფაქტს. უარჰყოფდა თვით ღმერთის ადამიანად ქმნის იდეას, იდეას ღმერთკაცის არსებობისა; მან დაასრულა ქრისტე ჯვარზე, ვითარცა ჩვეულებრივი მოკვდავი. იგი უგულებელყოფდა სულიერი ირარქიის რსებობას და მის როლს გოლგოთის მისტერიაში; აღდგომასა და ევქარისტიას მარტოოდენ სიმბოლურ მნიშვნელობას ანიჭებდა. სავსებით ცხადია საღვთისმეტყველო შეხედულებებზე გერმანული პროტესტანტული კონცეფციების ზეგავლენა. ეს აისახა ტოლსტოის რომანში “აღდგომა”, რომელშიც ნეხლუდოვი ბიბლიაში მხოლოდ ზნეობრივ მოძღვრებას ხედავს, გაოცებას გამოთქვამს “ანგელოზთა რაღაც გამოცხადების” გამო, ხოლო ქრისტეს მხოლოდ და მხოლოდ ზნეობრივ ადამიანად მიიჩნევს და არა ღმერთკაცად. ქრისტიანობისადმი ასეთმა მიდგომამ ტოლსტოის ეკლესიისაგან მოკვეთა გამოიწვია.

ისტორიოგრაფიაში ტოლსტოი შოპენჰაუერის ფატალიზმის ანტიქრისტიანული იდეის გავლენის ქვეშ მოექცა, რაც სრული სიცხადიტ მის გრანდიოზულ ეპოპეაში “ომსა და მშვიდობა”-ში გამოვლინდა, სადაც მასონი პიერ ბეზუხოვი წინ აღუდგა პლატონ კარატაევის სახით წარმოდგენილ რუსულ ხალხურ ქრისტიანობას.

ქრისტიანობისადმი კანტისეული და რენანისეული მიდგომა ინტელექტუალური თვალსაზრისით ტოლსტოისათვის ბევრად უფრო ახლოს აღმოჩნდა, ვიდრე მაისტერ ეკჰარტის, ჰეგელის, შელინგის ან ლაფატერის მიდგომა. ინდურ და ჩინურ სიბრძნეში ისევე, როგორც სოკრატესეულ სიბრძნეში, იგი ეთიკურ მოძღვრებებს ეძებს და არა მისტიკურ იდეებს. მეორის მხრივ, როგორც ავღნიშნეთ, მას იზიდავს რუსული ხალხური რელიგიურობა, სალოსობა.

ამასთან, მსოფლმხედველობრივმა რაციონალიზმმა ვერ შეძლო გენიალური შემოქმედის ინტუიციის ბოლომდე მოდუნება. ქვეშეცნეული მისტიციზმი აისახა რომანში “ომი და მშვიდობა”. იგი წამოჩენილია აგრეთვე ვრონსკის საოცარ სიზმარში ანა კარენინას სიკვდილის წინ, რომელიც აღწერილია იმქვეყნიური სამყაროს ღრმადშემცნობი, მაგრამ თეორიულად მისი ჭეშმარიტად ვერ აღმქმელი ადამიანის მიერ.

რაც შეეხება დოსტოევსკის, მას უსიტყვოდ სწამდა მართლმადიდებლობისა, მას, როგორც უფრო ღრმა მისტიკოსსა და მოაზროვნეს, რომელმაც ტანჯვის დიდი გზა განვლო, მისი “ძმები კარამაზოვები” არის მხატვრული განსახიერება “სიკეტისმოყვარეობისა”, წმიდა მამათა მოძღვრებისა, რომელშიც მწერალმა განაჩენი გამოუტანა ივანე კარამაზოვის სახით წარმოდგენილ რაციონალიზმს, ვითარცა სატანისტურ მოძღვრებას და სმერდიაკოვის სახით წარმოდგენილ მის პირმშოს-სოციალიზმს. ალიოშას და ივანეს ურთიერთდაპირისპირება-ეს არის მართლმადიდებლობისა და ევროპული კანტიანური რაციონალიზმის თეზა და ანტითეზა, რომელშიც მწერალი აშკარად იხრება პირველისაკენ, კიცხავს რა მეორეს. ეს ორი საწყისი ტოლსტოის არსებაშიც ებრძოდა ურთიერთს. თუმც, საბოლოო გამარჯვების მოპოვება ვერცერთმა მათგანმა ვერ შესძლო. მაგრამ საბოლოოდ, მწერლის დიდი ინტუიციის, მისი ბუნებრივი ქრისტიანობის, აგრეთვე მონასტერში მყოფი მისი დის-მაშას წერილებისა და ლოცვების წყალობით მოხდა მოულოდნელი რამ: ეკლესიის უარმყოფელმა ტოლსტოიმ ოპტინას უდაბნოს მიაშურა. თუმც, შუაგზაში აღესრულა.

რომენ როლანი ცდება, როდესაც მიუთითებს, რომ ტოლსტოის მსოფლმხედველობის მისი გადაულახავი ცხოვრებისეული გარემოცვისადმი შეუთავსებლობა მისი სისუსტით იყო განპირობებული და, რომ შუასაუკუნეთა ნებისმიერი ბერი, რომელიც ტოვებდა ოჯახს, მიწიერ ამაოებას და მონასტერს შეაფარებდა თავს, ტოლსტოიზე უფრო ძლიერი იყო. გაოცებას იწვევს ამგვარი აზრი იმ ადამიანისაგან, რომელიც ზედმიწვდენით იცნობდა როგორც ტოლსტოის პიროვნებას, ისე იმ ეპოქასა და გარემოცვას, რომელიშიც უხდებოდა ცხოვრება. რომენ როლანმა ვერ გაითვალისწინა მთავარი: თუ ის ეპოქა და საზოგადოება, რომელშიც ცხოვრობდა ტოლსტოი, რაოდენ განსხვავდებოდა შუასაუკუნეთა ყოფისა და ფსიქოლოგიისაგან. ის, რაც იოლი იყო შუასაუკუნეების ადამიანისათვის, მეტად რთული გახლდათ XX ასწლეულის ცივილიზებული პიროვნებისათვის. შუასაუკუნეეში გაბატონებული მორალი, მსოფლმხედველობა და აზრი თავად უბიძგებდნენ ადამიანს მსოფლიოსაგან განმარტოებისაკენ. მიუხედავად იმისა, რომ ტოლსტოის ეპოქის რუსეთში არსებობას განაგრძობდნენ მონასტრები და სამონასტრო ცხოვრება, განმარტოების გზაზე დადგომა ბევრ სირთულესთან და წინააღმდეგობასთან იყო დაკავშირებული. მეტადრე გრაფისათვის, ინტელიგენციისა და არისტოკრატიის უმაღლესი წრის წარმომადგენლისათვის. იმხანად, ეს ნიშნავდა საზოგადოებრივი მდინარების წინააღმდეგ წასვლას. შემთხვევით როდი მიუთითებს ტოლსტოი თავის დღიურში: “ბერად რომ შვედგე, იტყვიან ჭკუიდან გადადგა ბერიკაციო”. შუასაუკუნეთა ცხოვრებაში კი ეს ცხოვრებისეული ნორმა, ცხოვრების მდინარებისადმი მიყოლა გახლდათ. არჩევანის გაკეთებას ადამიანს თავად გაბატონებული ეკლესია და საზოგადოება უწყობდნენ ხელს. თქმა იმისა, რომ მცურავი, რომელიც დინების მიმართულებით ცურავს, უფრო ძლიერია, ვიდრე დინების საწინააღმდეგოდ ცურვის მოსურნე, უდიდესი შეცდომაა. პირიქით, ტოლსტოის საოცარ ძალისხმევად დაუჯდა ამ მდინარებაში ერთ ადგილზე თავის შეკავება. დინების საწინააღმდეგოდ ცურვისათვის მისი ზეადამიანური ძალაც კი უძლური აღმოჩნდა. აი, რაშია ტოლსტოის ტრაგედიის არსი.

ცხოვრების პირობების და ე.წ. “უმაღლესი წრის” საზოგადოებრივი აზრის გარდა უნდა გავითვალისწინოთ შემდეგი მომენტი. შუასაუკუნეებში არ იყო გაბატონებული მატერიალისტური მსოფლმხედველობა, სკეპტიციზმი, ნიჰილიზმი, რაციონალიზმი, რომელთაც შეეძლოთ წინ აღსდგომოდნენ ადამიანს მონასტრისაკენ მიმავალ გზაზე. ხოლო მეოცე საუკუეში ისეთი მოაზროვნეებისათვისაც კი, როგორიც ტოლსტოი გახლდათ, უაღრესად რთული აღმოჩნდა საკუთარ არსებაში სკეპტიციზმის მატლის წინააღმდეგ ბრძოლა. ასეთ დროს ინტელიგენციის უმარლესი წრის წარმომადგენელნი იშვიათად მიმართავდნენ სულიერ გზას. ხალხის წიაღიდან გამოსული, ეპოქის ინტელექტუალური შხამისაგან შორს მდგომი ადამიანები ყოვლად უმტკივნეულოდ მიაშურებენ ხოლმე ოპტინას უდაბნოს, რომელზეც ოცნებობდა ტოლსტოი. ტოლსტოის დისთვის, მაშასთვის ძნელი არ იყო მონაზვნად აღკვეცა, ვინაიდან შორს იდგა შემეცნებითი ცხოვრებისაგან. ნუთუ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მაშა უფრო ძლიერი პიროვნება იყო, ვიდრე ლევ ნიკოლოზის ძე? თოლსტოის დღიურები, მისი სტატია “რაშია ჩემი რწმენა?” წარმოადგენს მატიანეს ამ ტრაგიკული და ტიტანური ბრძოლისა.

ტოლსტოის მიმდევარმა რუსეთის ბევრმა უბრალო ადამიანმა გაცილებით იოლად მოახერხა ცხოვრებაში იმ იდეალის ხორცშესხმა, რომელსაც ქადაგებდა, მაგრამ რომლის აღსრულებაც ვერ შესძლო ტოლსტოიმ. ნუთუ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ისინი ბევრად უფრო ძლიერები იყვნენ, ვიდრე თვით ტოლტსოი? უნდა გვახსოვდეს, რომ მათ განგება არ ბორკავდა ისეთი ხუნდებით, როგორიცაა გრაფობა, მამულები, მსოფლიო სახელი, მრავალრიცხოვან მკითხველთა და თაყვანისმცემელთა წინაშე მოვალეობა, ლიტერატურული გეგმები და ა. შ. და ბოლოს, თავის როლს ასრულებდა მბრძანებლობის მოყვარე “ქსანტიპა”, ტოლსტოის მეუღლე სოფიო ანდრიას ასული, საოცრად ძლიერი ხასიათის პიროვნება, რომელიც ტოლსტოის სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში იქცა მისი დილეგის ასთვალა დარაჯად, მის უსაშინელეს იდეურ მოწინააღმდეგედ. ყოველივე ამის წინააღმდეგ ბრძოლა უხდებოდა მოხუც, ფიზიკურად დავრდომილ ადამიანს და, რაოდენ დიდი იყო მისი სულიერი ძალა, რომ მან მოახერხა სასწორის თავისკენ გადაზიდვა და მიატოვა ოჯახი. ამით მან საბოლოოდ გადალახა პოლარობა ორ უდაბნოს შორის-“უმაღლესი” საზოგადოების უდაბნოსა და ოპტინას უდაბნოს შორის. თუმც, გზის შუაგულში დაეცა. დიდი ადამიანები იმითაც გამოირჩევიან, რომ მათში ეპოქის ტრაგედია ცხოვრებისუელ, პირად ტრაგედიად გარდაისახება ხოლმე. ხშირად, მათშივე ისახება მთელი სიდიადე და ბიწიერება დროისა, რომელშიც ისინი ცხოვრობენ.

ასე რომ, ტოლსტოიმ ოპტინას უდაბნოში გაქცევით, საბოლოოდ გაიმარჯვა თავის ბრძოლაში. მან სძლია ასთავიან ჰიდრას-საზოგადოებას, ოჯახს, სკეპტიციზმს, მეშჩანურ “კეთილგონიერებას” და ტიტანური ნებისყოფის წყალობით სულიერი სიყვარული პირად ცხოვრებისეულ კეთილდღეობაზე მაღლა დააყენა. ამით, მან უფრო ძლიერ შეიყვარა თავისი მოკეთენი და ის საზოგადოება, რომელსაც ადრე ესოდენ ვერ იტანდა, ვინაიდანმათ დაუმტკიცა სიმცდარე და დამღუპველობა მათ მიერ არჩეული გზისა.

ტოლსტოიმ მოწამეობრივად დაასრულა თავისი სიცოცხლე. მან იდეას შესწირა თავი და მით გმირობა ჩაიდინა, სადარი ბუდას გმირობისა: ბუდა და ფრანცისკ ასიზელი-აი, მისი უსაყვარლესი იდეალები. საკუთარი სულის წიაღში მათ აუგო ფარული ტაძრები. იგი იყო მათი მიმდევარი მეცხრამეტე-მეოცე საუკუნის რუსეთის აბსოლუტისტურ წყვდიადში, ინტელექტუალურ ცხოვრებაში პოზიტივიზმის, რაციონალიზმისა და სკეპტიციზმის სრული ტრიუმფის ეპოქაში, ზნეობისა და რელიგიის დაცემის ხანაში, იგი იყო მათი მიმდევარი სიტყვით, აზრით, შემოქმედებით, ქველმოქმედებით და სიცოცხლის დაისის ჟამს გადადგმული პრაქტიკული ნაბიჯით გულგრილ საზოგადოებას დაუმტკიცა თავისი ქადაგების გულწრფელობა და სისწორე, რითაც გაამართლა თავისი არსებობა.

1977-1978 წლები
მოსკოვი, სუკ-ის ლეფორტოვის ციხე

რელიგია და კულტურა

“ხელოვნება გამოცხადებაა რელიგიური სინამდვილისა”.

“შემოქმედებითი სული ვერ ეგუება ვერანაირ სტატიურ დოგმას, ვინაიდან შემოქმედება თავად დინამიკაა. იგია თავად დინამიური სულის სინამდვილე”.

“ჭეშმარიტი შემოქმედი ვერასოდეს ჩაეტევა დოგმატურ ჩარჩოებში, ჭეშმარიტი შემოქმედება ეს არის საყოველთაოდ დადგენილ კანონებთან ანტაგონიზმი, რომელიც გამართლებულია შემოქმედებისავე შინაგანი კანონებით”.

“დიდი ლიტერატურა ყოველთვის ღრმა ურთიერთკავშირში იმყოფებოდა თავისი ეპოქის მითოლოგიურ, რელიგიურ, ფილოსოფიურ, მხატვრულ აზროვნებასთან და თავად იყო გამომხატველი ყოველივე ამისა”.

“პოეზია რეალობის ინტუიციური ცხადქმნის შედეგი უფროა, ვიდრე ინტელექტუალური ტვინის ჭყლეტისა”.

“პოეტი მსახურია ლოგოსისა. იგი ისეთივე დემიურგია, როგორც ლოგოსი”.

“აზრის დომინირება როდი ნიშნავს ლექსის ემოციურ გაღარიბებას”.

“მეგობრობის თემის დამუშავებით “ვეფხისტყაოსანს” არამცთუ რაინდული რომანის სამყაროსი, არამედ მსოფლიო ლიტერატურაშიც ალბათ, ვერ შეედრება რომელიმე ნაწარმოები, რაც აქცევს მას მსოფლიო კლასიკის გვირგვინად”…

“ავთანდილის ანდერძი”, ეს უკვდავი ჰიმნი მეგობრობისა, აგებულია საღვთო წერილისა და ეკლესიის მამების კონცეფციებზე”.

“მართლმადიდებლობას მუდამ ახასიათებდა შემწყნარებლობა სხვა რწმენათა მიმართ. მართმლადიდებლობამ არ იცოდა ინკვიზიციის კოცონები, მართლმადიდებელი მღვდელმთავრები, იმპერატორები და მეფეები უფრო დარწმუნების გზას მიმართავდნენ… გვახსოვდეს, რომ მაცხოვარიც და მოციქულებიც ტოლერანტობით გამოირჩეოდნენ. ისინი საბოლოოდ არ წირავდნენ არავის, ღვთისა და სიკეთის აქტიური მტრების გარდა”.

“როგორც მოციქულები, ასევე, ეკლესიის მამები ხედავდნენ ერთიანობას ქრისტიანულ საიდუმლო სიბრძნესა და ანტიკურ მისტერიალურ სიბრძნეს შორის-რომელიც აგრეთვე ღვთისგან მომადლებულად მიაჩნდათ”.

“სიმბოლიკა ქრისტიანობის პირველი საუკუნეების ხელოვნებისა ნათელჰყოფს, თუ რაოდენ ღრმა კავშირს ხედავდნენ პირველქრისტიანები ანტიკურ მისტერიებსა და ქრისტიანობას შორის”.

“ანტიკურ კულტურას, განსაკუთრებით, მწერლობას, ფილოსოფიასა და მეცნიერებას არათუ ახშობდა მართლმადიდებლობა, არამეთ ავითარებდა, ქრისტიანულად გარდაქმნიდა და ორგანულად ისისხლხორცებდა”.

“მართლმადიდებელ სამყაროში, განსაკუთრებით კი საქართველოში, ადამიანის პიროვნება არ იყო დათრგუნული, აზროვნების თავისუფლებას არ ახშობდა ეკლესია”.

“რწმენისა და გონების ალიანსი, მათ შორის ჰარმონია, აი, შუასაუკუნეობრივი სქოლასტიკის იდეალი… რელიგიისა და ფილოსოფიის, ეკლესიისა და აკადემიის, იერუსალიმისა და ათენის შერწყმა – აი, იდეალი გელათის აკადემიისა”.

“გელათი გრაალისადმი მიძღვნილი ტაძარია, რომლის ფრესკული მოტივები ასახავენ გრაალის მისტერიებს. ყოველივე ეს აირეკლება აგრეთვე ბაგრატოვანთა სამეფო გერბზე”.

წიგნიდან: “აირჩიე, ქართველო ერო!” ზვიად გამსახურდიას გამონათქვამები